Mahfi Eğilmez – 26.08.2012
Amerikan Merkez Bankası Başkanı Ben Bernanke Harvard Üniversitesinde ekonomi okudu. Doktora derecesini Massachussetts Institute of Technology’den (MIT) “Long term commitments, dynamic optimization and the business cycle” başlıklı teziyle aldı. Tez danışmanı ünlü iktisatçı, şimdiki İsrail Merkez Bankası Başkanı Stanley Fischer’di.
Bernanke 1979 – 85 arasında Stanford Graduate School of Business’de ders verdi. New York Üniversitesinde misafir öğretim üyesi olarak görev yaptı ve ardından Princeton Üniversitesi’ne geçerek orada ekonomi dersleri verdi. 1996 ile 2002 yılları arasında Princeton Üniversitesi ekonomi bölümü başkanlığı yaptı. 2002 yılında ABD Merkez Bankası (Fed) Guvernörler Kurulu üyeliğine seçildi. 2005 yılında üniversitedeki görevinden ayrıldı. 2006 yılında George Bush tarafından Fed başkanlığına atandı. 2010 yılında 4 yıllık süresi doldu ve bu kez Barack Obama tarafından ikinci kez aynı göreve atandı.
Ben Bernanke, siyaseten Cumhuriyetçi bir kişi. Kendisini göreve Cumhuriyetçi Başkan George Bush atadı. Görev süresi dolduğunda Demokrat Başkan Barack Obama baştaydı ve hiçbir tereddüt göstermeden Cumhuriyetçi partiye mensup olduğu halde Bernanke’yi yeniden göreve atadı. Önceki Fed Başkanı Greenspan de benzer biçimde her iki partiye mensup başkanlarca art arda atanmıştı.
Bernanke göreve geldikten bir süre sonra subprime mortgage kriziyle karşı karşıya kaldı. Bu konu çözüme doğru ilerlerken bu kez Lehman Brothers krizi yaşandı. Bu kriz yumuşamaya yüz tutmuşken Euro bölgesi krizi patladı. Bu krizler bir araya geldiğinde tam anlamıyla bir küresel krizi temsil ediyordu. Ve bütün ülkelerin Merkez Bankası Başkanları ve hatta siyasetçileri Ben Bernanke’nin ağzının içine bakıyordu. Bernanke bir yandan ABD ekonomisini toparlamaya çalışırken bir yandan da dünyadaki öteki ekonomilerin durumunu kollamakla meşguldü.
Bernanke kriz döneminde başarılı oldu mu? Bu tür değerlendirmeler bugün farklı, kriz bittikten sonra farklı olacak kuşkusuz. Benzer bir durum Alan Greenspan için de geçerli oldu. Görevdeyken göklere çıkarılan, adına kitaplar yazılan, maestro ünvanı yakıştırılan Greenspan, sonraları krizi çıkaran adam ilan edildi. Onun için Bernanke’yi başarılı ya da başarısız ilan etmek için biraz daha beklemek gerekse de şu ana kadar başarılı bir Fed başkanlığı yaptığını düşünüyorum. Sakin ve kararlı tavrıyla piyasaların son derecede ciddiye aldığı bir Fed başkanı olmayı başardı ve mesajlarıyla beklentileri yönetebildi.
Son günlerde ABD Başkan adaylarından Mitt Romney, göreve geldiğinde Ben Bernanke’yi Fed Başkanlığından alacağını ima eden açıklamalar yaptı. Bu açıklama birkaç nedenle çok yanlış görünüyor bana: (1) Romney Cumhuriyetçi, Parti’nin başkan adayı. Bernanke de Cumhuriyetçi. Ama tarafsız tutumu nedeniyle Demokrat Başkan Obama onu tekrar atadı. Romney’in onu görevden alacağını açıklaması Romney’e puan kaybettirir. (2) Amerikalılar Fed Başkanı’nın tarafsız olmasına alışıktırlar. Romney’in Bernanke’yi görevden alacağını açıklaması ileride Fed’in tarafsızlığına müdahale edileceği anlamına yol açıyor ki bu da Romney’e puan kaybettirir. (3) Romney kazanır ve dediklerini yaparsa Fed, dünya çapında prestij kaybeder ve Fed Başkanı’nın etkinliği azalır.
Her ne kadar Romney’in bu açıklaması Bernanke’nin Obama’ya yarayacak bir genişleme paketi uygulamasını önlemeye yönelik olsa da ABD açısından alışılmamış bir tartışmanın önünü açıyor.