Mahfi Eğilmez – 23.08.2013
Kotalar
IMF’nin, dara düşen üyelerine destek olmak için kullandığı üç kaynağı var. Bunlardan ilki üye ülkelerden alınan bir çeşit sermaye payı niteliğindeki kotalar. Kota, üye ülkenin ekonomik gücüne paralel olarak IMF tarafından belirli bir formüle dayanarak belirleniyor. Kota, IMF açısından karşılıksız olduğu için en tercih edilen kaynaktır. Kotalar, her beş yılda bir artırılıyor. Üye ülkelerin durumlarındaki değişmeler dikkate alınarak kotalarda bu beş yıllık süre beklenmeden birinden ötekine kaydırma yoluyla değişiklikler de yapılabiliyor.
IMF’nin bugün itibariyle 188 üyesi var ve bunların kotaları toplamı yaklaşık 362 milyar USD ediyor. Bu üyeler içinde en yüksek kotaya sahip 10 ülke şunlar:
|
Ülke
|
Kota (milyar USD)
|
|
ABD
|
63,8
|
|
Japonya
|
23,7
|
|
Almanya
|
22,2
|
|
Fransa
|
16,3
|
|
İngiltere
|
16,3
|
|
Çin
|
14,4
|
|
İtalya
|
10,8
|
|
Suudi Arabistan
|
10,6
|
|
Kanada
|
9,7
|
|
Rusya
|
9,0
|
Kota, IMF’ye katkı payı olmanın ötesinde bir ülkenin IMF genel kurulunda (Guvernörler Kurulu) oy gücünü belirliyor ve ülkenin, ihtiyaç halinde IMF’den kullanabileceği kaynağın miktarını da belirleyen bir ölçü görevi görüyor. Örneğin yukarıdaki tabloda gösterdiğimiz 63,8 milyar dolar tutarındaki kota payı ABD’ye yüzde 17’ye yakın oy gücü veriyor.
Türkiye’nin IMF’deki kotası 2,2 milyar dolar. Bu kotanın Türkiye’ye verdiği oy gücünün oranı ise yüzde 0,61 (binde 6.)
Altın Varlıkları
IMF, 2.814 ton altın varlığıyla, dünyada en fazla altın rezervine sahip devletler ve kuruluşlar sıralamasında ABD ve Almanya’nın ardında üçüncü sırada yer alıyor. IMF, ana statüsü gereği, ihtiyaç halinde sahip olduğu altınları satarak kaynak toplayabiliyor. Altın satışı yapılabilmesi için oy toplamının yüzde 85’inin olumlu oy kullanmasına ihtiyaç bulunuyor. Bu gibi hallerde ABD yüzde 17’yi bulan oy gücüyle olumsuz oy kullandığı takdirde satış kararı alınamıyor. Yani bu gibi kritik kararlarda ABD tek başına veto hakkına sahipmiş gibi oluyor. IMF son yıllarda altın satışı yaparak parasal kaynak takviyesine gitmiş bulunuyor.
Borçlanma
Kotalar ve altın satışıyla yeterli kaynak elde edemeyen IMF üye ülkelerden ve onların Merkez Bankalarından borçlanabilme imkânına sahip bulunuyor. Bu konuda iki farklı düzenleme söz konusu: Genel Borçlanma Düzenlemesi (GAB) ve Yeni Borçlanma Düzenlemesi (NAB.) IMF, bu iki geçerli düzenlemeye dayanarak aşağıdaki tabloda yazılı limitlere kadar adı geçen ülkelerden ve Merkez Bankalarından borçlanma yoluna gidebiliyor.
|
Tutar (milyon SDR)
|
GAB
|
NAB
|
Toplam
|
|
Avustralya
|
4.370
|
4.370
|
|
|
Avusturya
|
3.579
|
3.579
|
|
|
Şili Merkez Bankası
|
1.360
|
1.360
|
|
|
Portekiz Merkez Bankası
|
1.542
|
1.542
|
|
|
İsrail Merkez Bankası
|
500
|
500
|
|
|
Belçika
|
7.862
|
595
|
8.457
|
|
Brezilya
|
8.741
|
8.741
|
|
|
Kanada
|
7.624
|
893
|
8.517
|
|
Çin
|
31.217
|
31.217
|
|
|
Güney Kıbrıs
|
340
|
340
|
|
|
Danimarka Merkez Bankası
|
3.208
|
3.208
|
|
|
Almanya Merkez Bankası
|
25.371
|
2.380
|
27.751
|
|
Finlandiya
|
2.232
|
2.232
|
|
|
Fransa
|
18.657
|
1.700
|
20.357
|
|
Yunanistan
|
1.655
|
1.655
|
|
|
Hong Kong Para Otoritesi
|
340
|
340
|
|
|
Hindistan
|
8.741
|
8.741
|
|
|
İrlanda
|
1.886
|
1.886
|
|
|
Italya
|
13.578
|
1.105
|
14.683
|
|
Japonya
|
65.953
|
2.125
|
68.078
|
|
Kore
|
6.583
|
6.583
|
|
|
Kuveyt
|
341
|
341
|
|
|
Lüksemburg
|
971
|
971
|
|
|
Malezya
|
340
|
340
|
|
|
Meksika
|
4.995
|
4.995
|
|
|
Hollanda
|
9.044
|
850
|
9.894
|
|
Yeni Zelanda
|
624
|
624
|
|
|
Norveç
|
3.871
|
3.871
|
|
|
Filipinler Merkez Bankası
|
340
|
340
|
|
|
Polonya Merkez Bankası
|
2.530
|
2.530
|
|
|
Rusya
|
8.741
|
8.741
|
|
|
Suudi Arabistan
|
11.126
|
11.126
|
|
|
Singapur
|
1.277
|
1.277
|
|
|
Güney Afrika
|
340
|
340
|
|
|
İspanya
|
6.702
|
6.702
|
|
|
İsveç Merkez Bankası
|
4.440
|
383
|
4.823
|
|
İsviçre Merkez Bankası
|
10.905
|
1.020
|
11.925
|
|
Tayland
|
340
|
340
|
|
|
Birleşik Krallık
|
18.657
|
1.700
|
20.357
|
|
ABD
|
69.074
|
4.250
|
73.324
|
|
Toplam
|
369.997
|
17.001
|
386.998
|
Yeni bir düzenleme henüz yapılmadığı için Türkiye, IMF’ye borç verenler listesinde yer almıyor. İleride bu konuda bir genişletme yapılırsa Türkiye’nin de bu listeye girmesi söz konusu olacak.
Tablodan görüleceği üzere IMF’ye borç vermeyi taahhüt etmiş olan ülkeler arasında ekonomik açıdan zor durumda olan Güney Kıbrıs, Yunanistan, İrlanda ve Portekiz de yer alıyor. Tablodan ve özellikle borç veren bazı ekonomilerin içinde bulunduğu ekonomik durumdan hareketle söylemek gerekirse; IMF’ye borç verilmesinin taahhüt edilmesi, taahhüt eden ekonomilerin durumunun iyi olduğu anlamına gelmiyor.