Mahfi Eğilmez – 28.02.2018
Bir ekonomide kamu gelir ve giderleri arasındaki dengeyi gösteren bütçe dengesi ve döviz gelirleriyle giderleri arasındaki dengeyi gösteren cari denge açısından aşağıdaki durumlar ortaya çıkabilir:
| Bütçe Dengesi | Cari Denge | Durum | ||
| Gelirler > Giderler | Bütçe Fazlası | Gelirler > Giderler | Cari Fazla | İkiz Fazla |
| Gelirler < Giderler | Bütçe Açığı | Gelirler < Giderler | Cari Açık | İkiz Açık |
| Gelirler > Giderler | Bütçe Fazlası | Gelirler < Giderler | Cari Açık | Bütçe Fazlası, Cari Açık |
| Gelirler < Giderler | Bütçe Açığı | Gelirler > Giderler | Cari Fazla | Bütçe Açığı, Cari Fazla |
Bu durumların hepsine uygun ekonomi örnekleri vardır. Bunları yazının altındaki tabloda sunuyorum.
Ekli tabloya göre aralarında ABD, İngiltere, Fransa ve Türkiye’nin de bulunduğu ekonomiler hem bütçe açığı hem de cari açık yani ikiz açık veriyor. Her iki dengesi en yüksek açık veren üç ülke Arjantin, İngiltere ve ABD’dir. İkiz açık veren ekonomiler arasında cari açığı en yüksek ülke olarak Türkiye, bütçe açığı en yüksek ülke olarak da Brezilya öne çıkıyor. Bu ekonomiler genellikle tüketim eğilimi yüksek, tasarruf eğilimi düşük olan ekonomiler. Bunlar arasında en ilginç olan iki ekonomi; yüksek tasarruf oranlarına karşın ikiz açık veren Hindistan ve Endonezya.
Tabloya göre Almanya, Hollanda ve kuzey Avrupa ülkeleri ikiz fazla veren ekonomiler arasında yer alıyor. Her iki dengesi en yüksek fazla veren ekonomiler Norveç, Hong Kong ve Almanya. En yüksek cari fazla veren ekonomi Hollanda olurken en yüksek bütçe fazlası veren ekonomi Norveç oluyor. Bu ekonomiler tasarruf eğiliminin yüksek olduğu ekonomiler. Ayrıca yüksek teknolojili mallar ihraç ediyorlar. Bunun sonucu olarak hem bütçe fazlası hem de cari fazla veriyorlar.
Çin, Japonya, Avusturya, İtalya gibi ekonomiler cari fazla verirken bütçe açığı veriyorlar. Bu grupta en yüksek cari fazlayı veren ekonomiler; Singapur, Tayland ve Danimarka olurken en yüksek bütçe açığını verenler; Suudi Arabistan ve Japonya oluyor. Bu ekonomiler arasında tasarruf eğilimi yüksek olan ve yüksek teknolojili ürünler ihraç edenler olduğu gibi petrol gibi doğal kaynaklara sahip olduğu için cari fazla verenler de var.
En az ekonominin yer aldığı grup cari açık ve bütçe fazlası veren ekonomiler grubu. Burada Yeni Zelanda, Letonya ve Litvanya yer alıyor. Bu ekonomiler ihracattan çok kendi iç dengeleriyle ayakta kalan ekonomiler.
Tablo: Bütçe Dengesi ve Cari Dengeye Göre Ekonomilerin Sınıflandırılması (2017, veriler için kaynak: The Economist, February 24th, 2018.) (%)
| Cari Denge / GSYH | Bütçe Dengesi / GSYH | Tasarruflar / GSYH | |
| İkiz Açık Verenler | |||
| ABD | -2,4 | -3,5 | 17,5 |
| İngiltere | -4,5 | -2,9 | 13,4 |
| Fransa | -1,3 | -2,9 | 22,1 |
| Belçika | -0,7 | -1,7 | 23,2 |
| Polonya | -0,1 | -2,2 | 19,0 |
| Hindistan | -1,6 | -3,3 | 28,6 |
| Endonezya | -1,6 | -2,8 | 32,6 |
| Türkiye | -5,3 | -1,5 | 25,1 |
| Yunanistan | -0,4 | -0,6 | 10,5 |
| Arjantin | -4,2 | -5,8 | 12,8 |
| Brezilya | -0,6 | -8,0 | 16,2 |
| Meksika | -1,7 | -1,1 | 21,2 |
| Güney Afrika | -2,2 | -3,9 | 16,2 |
| İkiz Fazla Verenler | |||
| Almanya | 7,9 | 1,2 | 27,6 |
| Hollanda | 9,6 | 0,9 | 30,6 |
| Çek Cumhuriyeti | 0,7 | 0,7 | 27,2 |
| Norveç | 4,6 | 4,9 | 34,4 |
| İsveç | 4,7 | 1,0 | 29,9 |
| İsviçre | 9,3 | 0,8 | 33,5 |
| Hong Kong | 4,3 | 4,2 | 24,9 |
| Güney Kore | 5,3 | 1,0 | 37,2 |
| Lüksemburg | 5,0 | 1,4 | 23,2 |
| Cari Fazla Verenler | |||
| Çin | 1,2 | -4,3 | 45,4 |
| Japonya | 3,9 | -4,4 | 27,0 |
| Avusturya | 2,2 | -1,1 | 26,0 |
| İtalya | 2,7 | -2,3 | 19,6 |
| İspanya | 1,6 | -3,0 | 22,5 |
| Danimarka | 8,3 | -0,3 | 27,9 |
| Rusya | 2,4 | -1,5 | 26,6 |
| Singapur | 18,5 | -1,0 | 45,0 |
| Tayland | 11,6 | -2,5 | 32,8 |
| S. Arabistan | 2,7 | -8,9 | 28,8 |
| Portekiz | 0,3 | -1,2 | 17,0 |
| Bütçe Fazlası Verenler | |||
| Yeni Zelanda | -2,8 | 1,6 | 21,0 |
| Letonya | -0,8 | 0,2 | 20,9 |
| Litvanya | -0,8 | 0,1 | 16,0 |