Utku Altunöz – 30.06.2015
Değerli Para&Borsa takipçileri. son günlerde piyasalar seçim sonuçları, koalisyon, erken seçim gibi yurt içi gündemlere odaklanmışken, Yunanistan’ın borçlarını ödeyemeyecek olması tüm gözleri Avupa Birliğine çevirdi. Hatırlanacağı gibi Yunanistan İçişleri Bakanı Nikos Vuçis, ülkenin parası kalmadığını ve bu nedenle IMF’ye olan borcun haziran taksitlerini ödemeyeceğini açıklamıştı.
Vuçis, katıldığı bir televizyon programında, Yunanistan’ın 5 Haziran ile 19 Haziran arasında IMF’ye 1,6 milyar avroluk geri ödeme yapması gerektiğini ancak, bu paraların devletin kasalarında bulunmadığını söylemişti. Son günlerde bu gelişmelere paralel olarak Yunanistan’ın Euro bölgesinden çıkarılması fazlaca dillendirilmeye başlandı. Euro Birliği’nin tarihinde bir dönüm olarak tanımlanan şu günlerde AB’nin güçlü ülkesi Almanya’da Yunanistan’ın Euro Bölgesi’nden çıkması durumunda karşılaşılabilecek durum için senaryolar tartışılıyor ve kriz toplantıları yapılıyor. Nitekim Başbakan Angela Merkel, Federal Meclis’te grubu bulunan partilerin liderleri ile bugün bir araya geldi. Bu gelişmeler nedeni ile Yunanistan’ın Euro’dan ayrılması (Grexit) ihtimaline inanmadığını söyleyen Çipras, “Bizi Euro’dan atacaklarına inanmıyorum. Maliyeti büyük olacağı için bunu istemiyorlar. Sadece Avrupa merkez bankası’na maliyeti 120 milyar Euro.” ifadelerini kullandı.
Değerli takipçilerim. Finans piyasalarında akademik dünyada öğrencilerimize öğrettiğimiz bazı kavramlar mevcuttur. Bunlardan ikisi ahlaki risk ve ters seçim kavramlarıdır. 2007 Nobel Ekonomi Ödüllü bilim adamı Roger Myerson’a göre ters seçim problemi, bankaların iyi müşteriler ile kötü müşterileri çeşitli nedenlerden dolayı ayıramaması ve tüm kredi kullananlara aynı faiz oranından kredi vermesi sonucu meydana gelmekte. Myerson’a göre, finansal kurumların ”Nasıl olsa kurtulacağım” inancından doğan ahlâki tehlike probleminin bankaların aşırı risk üstlenerek genel krizi tetiklemesinden kaynaklanıyor. Durumu gerek Yunanistan devletine gerekse Yunan bankalarına kolayca uygulayabiliriz. AB için Yunanistan’ın IMF den borç alma sürecinde kendini farklı gösterip, iyi kötü ayrımı yaptıramaması olarak düşünebiliriz. Diğer bir kavram ise sürü etkisi ve banka panikleridir. Şu an Yunanistan’ın yaşadığı olumsuzluklar nedeni ile bankalarda paraları olan mudiler, paralarını çekmek için bankalara koşacaklardır. Bunu gören diğer mudiler de panik sürü etkisi ile aynı yola baş vuracak ve bankalarda nakit sıkıntısı nedeniyle kredilerini geri isteyebileceklerdir. Bu ve benzer olayları önlemek için Yunanistan’da alınan önlemler kapsamında bankalar 6 gün süreyle kapalı duracak, borsada bu süre zarfında tatil olacaktır. Günlük bankadan para çekme limiti de belli bir rakamla sınırlandırılacaktır.
Yazımı sonlandırdığım 30.06.2015 tarihi itibariyle Yunanistan resmi olarak temerrüde düştü. Bu durumun dünya borsalarını aşağı yönde etkileyeceği kesin. Dünkü finans piyasalarına baktığımızda Avrupa borsaları Yunanistan’ın bankaları kapatması ve sermaye kontrolleri uygulamaya başlamasının ardından seansın erken saatlerinde sert kayıplar yaşarken, Güney Avrupa bankaları bu sert satıştan özellikle etkilendi. Portekiz borsası yüzde 5 kayıp yaşarken, FTSEurofirst 300 endeksi yüzde 3 geriledi. Almanya’nın DAX ve Fransa’nın CAC endekslerinin her biri yaklaşık yüzde 4 gerilerken, EuroSTOXX 50 endeksi de aynı oranda düştü ve 2011’den bu yana en büyük günlük kaybını gerçekleştirdi. Yunan bankaları ve Atina borsası bütün haftayı kapalı geçirecek. Ayrıca Salı günü yeniden hizmete girecek olan ATM’lerden günlük en fazla 60 euro çekilebilecek.
Pacific Investment Management Co.’nun (Pimco) eski CEO’su Muhammed El-Erian, “Yunanistan’ın, ‘yoğun ekonomik daralma’ ile karşı karşıya bulunması ile birlikte, eurodan çıkma olasılığı yüzde 85” dedi. Aralarında Şubat 2012’de Grexit kelimesini ilk kullanan Ebrahim Rahbari’nin de bulunduğu Citigroup Inc. ekonomistleri, şimdi, Yunanisrtan’ın referandum ardından Euro Bölgesi’nde kalacağı tahmininde bulundu.
ANZ Bank New Zealand Ltd. kıdemli döviz stratejisti Sam Tuck, “Ne olabileceği hakkında fazla birşey bilmiyorsanızi, standard ve rasyonel tepki pozisyonlarınızı azaltmanız, riskli bahisleri azaltmanız ve paranızı daha güvenli bir yere park etmenizdir” dedi ve “Bildiğimiz yegane şey, potansiyel olarak ne olabileceğini gerçekten bilmememizdir” değerlendirmesinde bulundu.
Yrd. Doç. Dr. Utku Altunöz
E-mail: utkual@hotmail.com
https://twitter.com/utkualtunoz