Enflasyon, en temel tanımıyla fiyatlar genel seviyesinin sürekli olarak artmasıdır. Enflasyon çeşitleri veya enflasyon hesaplanma yöntemleri vb. konular yazımın konusu olmadığı için değinmeden geçiyorum.
Yazımda Türkiye Cumhuriyeti tarihini enflasyon başlığında inceleyeceğim. Ardından son yıllarda yaşanılan enflasyon oranlarının yorumlamasına geleceğim. Öncelikle tarihimiz boyu yaşadığımız enflasyon oranlarına bakalım.
Devlet İstatistik Enstitüsünün yaptığı hesaplamalara göre Türkiye, yüksek enflasyonla ilgili tüm rekorlarını 1980 yılında kırdı. Türkiye 1980 yılında yüzde 116,6 ile en yüksek (12 aylık ortalamalara göre) enflasyonu yaşadı. Ay sonları itibariyle baktığımızda yüzde 138,7 ile Haziran 1980 sonunda en yüksek enflasyon yaşandı. Yıl sonu enflasyon rekoru ise 1994 yılında görüldü. Yıllık enflasyon 1994 yılında yüzde 125,5 seviyesine çıktı.
Aylık enflasyona baktığımızda Şubat 1980’de yüzde 26,9 ile en yüksek seviye görüldü. Mart 1994’te ise en yüksek ikinci aylık enflasyon görüldü.
Eksi Enflasyonlar
Eksi enflasyonların da tarihimizde yaşandığı görülmektedir. 1947 yılında yıllık ortalama fiyatlar yüzde 6,6 ve 1950 yılında yüzde 3,1, 1961 yılında yüzde 0,7 oranında azalarak eksi enflasyon yaşanmasına neden oldu. Haziran 1968 yüzde 4,01’le eksi enflasyonun en fazla yaşandığı ay oldu.
Çift Haneli Enflasyon
Türkiye 1938 yılından sonra çift haneli enflasyon ile 1941 yılında tanıştı. Enflasyon, İkinci Dünya Savaşı’na rastlayan 1942 yılında yüzde 68,7, 1943 yılında yüzde 37,2 ile çift haneli olarak yaşandı. Türkiye 1955 yılında yüzde 18,6’yla yeniden çift haneli enflasyon yaşadı. 1955’ten sonra 1957-1958 ve 1959 yıllarında da (sırasıyla yüzde 13.5, yüzde 20.5 ve yüzde 28.5) çift haneli olarak yaşanmaya devam etti.
Son Yılların Enflasyon Oranları
Yıllık enflasyonda yüzde 25,24 ile Ekim 2018 sonunda son 12 yılın rekoru kırıldı. En düşük gerçekleşen yıllık enflasyon ise Mart 2011’de yüzde 3,99 ile yaşanmıştır. Aşağıdaki tabloda 2008-2020 yılları arasında yaşanan enflasyon oranlarını detaylı olarak görebilirsiniz.
Tabloya baktığımızda çıkardığımız sonuç şudur ki son yıllarda genelde tek haneli enflasyon oranları yaşanan bir ülke olarak Türkiye’nin enflasyon seviyeleri oldukça dalgalı bir görüntü vermektedir. Özellikle 2017 sonu ve 2018 başlangıcında enflasyon oranları çift haneli ve yüksek seviyelere çıkmıştır ki bu tarihlerde yaşanan enflasyonların benzerini Türkiye tarihinde çok da fazla görmüyoruz. Bu ve benzeri seviyeleri Türkiye yaşadığı problemli dönemlerde veya bu problemli dönemler sonrasında görmüştür.
İsmail CEBECİ
Bağımsız Denetçi Yardımcısı
E-mail: cbcisml@gmail.com