Utku Altunöz – 06.07.2014
Değerli takipçilerim. Bu yazımda sizlere özellikle maillerde bolca tartıştığımız bir konuyu yazmak istiyorum.
Birkaç takipçime, ilgili konuyu Avrasya Ekonomileri Kongresi’nde anlatacağımı ve akabinde portalda paylaşacağımı belirtmiştim. Öncelikle bu yıl Makedonya’nın başkenti Üsküp’te düzenlenen ve bana göre ekonomi dünyasının en kaliteli ve etkin kongrelerinden biri olan Avrasya Ekonomileri Konferansı’nın yakında yayımlanacak olan bildiriler kitabına http://www.eecon.info adresinde göz gezdirmenizi ısrarla öneriyorum. Gelelim konumuza. Bilindiği gibi basit mantıkla tüketicilerin, tüketimlerini gelirlerine göre yaptıkları inanışı birçok kişi tarafından benimsenir. İktisat biliminde bu basit varsayımı Keynes, mutlak gelir teorisi olarak adlandırır. Ben söz konusu kongrede geçekten ülkemizde durumun bu şekilde olup olmadığını 1987–2012 dönemleri için çeşitli ekonometrik modellerle test ettim. Sonuç oldukça ilginçti.
Keynes’e göre tüketim harcamaları cari gelirin bir fonksiyonudur. Buna göre gelir arttıkça tüketim de artacak, ancak bu artış gelirdeki artıştan daha düşük olacaktır. Keynes’e göre tüketim harcamaları istikrarlı gelir istikrarsızdır. Milli gelir artıkça tüketim artar ama ortalama tüketim azalır. Yani gelirdeki artıştan daha az tüketim yaparız.
Kuznet Oyunu Bozuyor….
Simon S. Kuznets (1946) uzun dönemde ulusal kullanılabilir gelirden ortalama tüketim eğiliminin gelir artıkça değişmediğini, özellikle mutlak gelir hipotezinin öngördüğü biçimde azalmadığını ortaya koymuştur. Bu durum literatürde tüketim bulmacası olarak adlandırılmaktadır. Aslına bakılırsa Keynes’in gelir tüketim teorisine belki ilk darbe bu şekilde gelmiş olmaktadır.
Yeni Yaklaşımlar…
J.Duesenberry tarafından ortaya atılan; kısa ve uzun dönem tüketim fonksiyonlarını bağdaştırmaya çalışan nisbi gelir hipotezi, bireylerin tüketim ve tasarruf davranışlarının içinde yaşadıkları toplumsal çevreden büyük ölçüde etkilendiği ve tüketimin; toplumun psikolojik ve sosyal özelliklerine göre şekillendiği varsayımından yola çıkmaktadır.
Friedman, sürekli geliri bireyin yaşı, mesleği sağlık durumu, eğitimi vb pek çok faktörün göz önüne alınmasıyla bireyin planlanan dönem içersinde kazanmaya devam edeceğini düşündüğü gelirlerin ağırlıklı ortalaması olarak kabul etmektedir.
Franco Modigliani ve Alberto Ando (1963) tarafından geliştirilen ve fertlerin tüketim ve tasarruf davranışlarının hayat devresindeki pozisyonuna bağlılığını belirlemeye çalışan teoride tüketim sadece cari gelire değil, aynı zamanda beklenen ortalama gelir ve cari servete bağlı olmaktadır. Ortalamam beklenen gelirde bir değişme olmadığı durumda tüketim cari gelirdeki değişmelere tepki göstermediğini ileri sürmektedir. Modigliani’nin yaşam boyu hipotezine göre bireyin psikolojik eğilimine göre gençlik orta yaş ve yaşlılık dönemlerinde tasarrufları farklı farklı ortaya çıkar.
Değerli takipçilerim. Gördüğünüz gibi basit keynesyen görüş, daha sonraki iktisatçılar tarafından çeşitli şekillerde geliştirilmiş. Bu kısa bilgilendirmeden sonra sizlerle modelimin sonuçlarını, anlaşılır bir dille paylaşmak istiyorum. Modelde özel tüketim harcamaları ve milli gelir değişkenleri kullanılarak iki farklı eş bütünleşme ve nedensellik testleri yapıldı. Sonuç benim için hiç şaşırtıcı değildi. Her iki eş bütünleşme modelinde de değişkenlerin bütünleşik olmadığı anlaşıldı. Yapılan nedensellik testi sonuçlarına göre her iki değişken de birbirinin nedeni değildi. Sonuç olarak Keynes yanılıyordu. En azından günümüz dünyası için. Değerli takipçilerim, bizler satın alma davranışlarımızı sadece gelire göre yapmıyoruz. Sınırsız finansal enstrümanların olduğu günümüz dünyasında harcamalarımız, yatırımlarımız getiri riziko ekseninde belirleniyor. Düşünsenize bir verip üç aldığımız bir hisse senedi karşısında veya faizlerin akıl almaz seviyelere ulaştığı bir durumda bizler hala gelirimiz paralelinde harcama yapar mıyız? Bana göre yapmayız ya size göre?
E-mail: utkual@hotmail.com
https://twitter.com/utkualtunoz