Mahfi Eğilmez – 18.02.2017
TL’deki Değer Kaybı ve Nedenleri
Donald Trump’ın ABD Başkanı seçildiğinin belli olduğu 9.11.2016 akşamından başlayarak Dolar, bütün paralara karşı değer kazanmaya başladı. 2017 yılının ilk günlerinden sonra Dolardaki bu yükseliş duruldu ve hatta düşüşe döndü. Geçen hafta sonu itibariyle başlangıç noktasındaki değeri olan 98,62’ye göre hala yüksek olmakla birlikte (100,88), Trump’ın başkanlık yemini ettiği 20 Ocak günü ulaştığı 103,31’lik zirveye göre gerilemiş bulunuyor.
Dolarda ortaya çıkan değer kazanımı en fazla Türk Lirası üzerinde etkili oldu. TL, bütün paralardan daha fazla değer kaybetti. Bunun nedeni, Dolardaki değer kazanımının yanı sıra Türkiye’nin kendi risklerindeki artışlar ve para politikası önlemlerinin zamanında alınmamış olmasıydı.
Aşağıdaki tablo, TL ile birlikte kırılgan beşli olarak adlandırılan ülkelerin para birimlerinin Dolar karşısında yaşadığı değer değişimini gösteriyor. Tabloda karşılaştırmalar iki ayrı tarihe göre yapılmış bulunuyor. İlki Trump’ın seçimi kazandığı 9.11.2016 tarihi ile geçen hafta sonu değerinin karşılaştırılması, ikincisi de 2016 sonundaki değer ile geçen hafta sonu değerinin karşılaştırılması.
| 9.11.2016’ya göre | 2016 Sonuna göre | ||||
| 1 USD = | 9.11.2016 | 2016 Sonu | 17.02.2017 | Fark (%) | Fark (%) |
| Brezilya Reali | 3,2254 | 3,2552 | 3,0978 | 4,0 | 4,8 |
| Endonezya Rupiahı | 13,127 | 13,473 | 13,333 | -1,6 | 1,0 |
| G. Afrika Randı | 13,4457 | 13,7401 | 13,0382 | 3,0 | 5,1 |
| Hindistan Rupisi | 66,435 | 67,9238 | 67,02 | -0,9 | 1,3 |
| Türk Lirası | 3,1922 | 3,5235 | 3,6309 | -13,7 | -3,1 |
| TL Hariç Ortalama | 1,1 | 3,1 |
Tabloda yer alan her iki başlangıç noktasına göre de TL, bu ekonomiler arasında en fazla değer kaybı yaşamış olan para birimi olarak öne çıkıyor. Hatta 2016 sonuna göre bugüne baktığımızda öteki ekonomilerin para birimleri değer kayıplarını telafi etmiş oldukları halde yalnızca TL hala yüzde 3,1 oranında değer kaybı içinde görünüyor. Bu bize TL’deki değer kayıplarının asıl olarak Türkiye’nin kendi sorunlarının yarattığı riskler nedeniyle oluştuğunu kanıtlıyor.
Her ne kadar gün içi değerlere bakıldığında 3,94’lük bir zirve görülmüş olsa da Dolara karşı TL’deki değer kaybı 27 Ocak gün sonunda 3,88 ile zirve yapmıştı. O noktadaki değer kaybı, Trump’ın seçimi kazandığı tarih baz alındığında yüzde 21,6, 2016 sonu baz alındığında ise yüzde 10,1 idi ve TL, dünyada Dolara karşı en fazla değer yitirmiş para konumundaydı.
TL’nin Toparlanmasının Nedenleri
Ocak ayının ilerleyen günlerinde iki önemli gelişme oldu. İlk gelişme Doların elde ettiği kazanımların bir kısmını geri vermeye başlamasıydı. Trump işbaşına geldikten sonra Dolar bütün paralara karşı değer kaybetmeye başladı. Bunu aşağıdaki grafikten izleyebiliyoruz. Trump’ın seçimi kazandığı 9.11.2016 tarihini başlangıç olarak alan grafikteki kırmızı eğri Dolar endeksindeki gelişmeleri, mavi çizgi de USD/TL kurundaki gelişmeleri gösteriyor (USD/TL kuru olarak TCMB günlük satış kurlarını kullanıldı.)