Swap’ın tanımı
Baz döviz ve karşıt döviz faiz oranları farkının yatırımcı portföylerine artı ya da eksi bakiye olarak yansımasıdır. Gecelik taşıma maliyeti olarak bilinir ve 01:00 itibariyle hesaplara aktarılır.
Swap kelime anlamı olarak “değiş tokuş etmek, takas etmek, değiştirmek” gibi anlamlara gelmektedir. Swap; İki tarafın belirli bir zaman dilimi içinde bir varlık ya da yükümlülüğe bağlı olan farklı faiz ödemelerini veya döviz cinsini karşılıklı olarak değiştirdikleri bir takas sözleşmesidir diye tanımlanabilmektedir.
Örneğin on yıllık sabit faizli borca sahip bir firma ile benzer ancak dalgalı faizli borca sahip bir firma birbirlerinin yükümlülüklerini değiştirebilir. Swap işlemlerinde, faiz oranları ile döviz kurlarındaki değişmeler sonucunda ortaya çıkan riski en aza indirmek amaçlanmaktadır.
Swap türleri nelerdir?
1- Faiz Swapları:
- Sabit Faiz – Değişken Faiz Swapı
- Değişken Faiz – Değişken Faiz Swapı
- Vadeden önce son verme hakkı veren swaplar
- Vadeli (Forward) Swaplar
- Faiz oranının sonradan belirlenmesi hakkını veren swaplar
2- Para (Döviz) Swapları:
- Sabit Faiz – Değişken Faiz Para Swapı
- Değişken Faiz – Değişken Faiz Para Swapı
3-Diğer Swap türleri:
- Para (Döviz) opsiyon swapları
- Geçişli Swaplar
- Birleşik geçişli swaplar
- İkili para swapları
Para swapları nedir?
İlk modern para swapı 1982 yılında Dünya Bankası ve IBM arasında gerçekleştirilmiş ve sabit faizli Alman Markı ve İsviçre Frankı borçlarının Dünya Bankası’ndan sağlanan US Dolar borcu ile swap edilmesini içermiştir.
Bir para swapı iki taraf arasında, belirlenen tutarda bir paranın başka bir para ile değiştirilmesi ve belirli bir süre sonunda değiştirilen ana paraların geri verilmesini içeren bir anlaşma olarak tanımlanabilir.
Varlık swapları nedir?
Swap işlemlerinin risk yönetiminde bir yatırım aracı olarak kullanılması olanağı, varlık swaplarının ortaya çıkmasında önemli bir etken olmuştur. Özellikle 1980’li yılların yarısından itibaren swapların bu amaçla kullanılmasında büyük artışlar görülmeye başlanmıştır.
Varlık swapları, sentetik bir varlık yaratmak için bir varlık ve bir swapın kombine edilmesinden oluşur. Örneğin, aynı para birimi veya farklı para birimi üzerinden sabit faizli bir varlık, değişken faizli bir varlığa dönüştürülebilir.
Faiz swapı nedir?
Faiz swapları, piyasaya çıktıkları 1980’li yıllardan itibaren dünya çapında gittikçe büyüyen bir hacme ulaşmışlardır. Faiz swaplarının büyük bir çoğunluğu Amerikan Doları ile yapılmaktadır. Bununla birlikte özellikle 1985 yılından itibaren önde gelen diğer para birimleri üzerinden de faiz swapı işlemleri yapılmaya başlanmış ve gittikçe yaygınlaşmıştır.
İşlem hacmi bakımından faiz swapları, swap türleri arasında en başta gelenlerden biridir. Bir faiz oranı swapı, tarafların anlaştıkları varsayımsal ana para tutarına bağlı olarak hesaplanan sabit faiz ödemeleri ile dalgalı faiz ödemelerinin aynı para birimi üzerinden birbirleri ile değiştirilmesine ilişkin iki taraf arasında yapılan bir anlaşmadır.
Borç – sermaye swapı nedir?
Borç verenin alacağına karşılık kendisine ilgili ülkenin bir kurumunun hisse senedinin verilmesi halidir.
Çapraz döviz swapı nedir?
Döviz swapının faiz swapı ile birlikte kullanımı sonucu ortaya çıkan diğer bir swap türü çapraz döviz swaplarıdır. Çapraz döviz swaplarında, farklı para birimleri ve farklı faiz yapısı üzerine (sabit veya değişken) borçlanan taraflar, diğer tarafın borcuna ilişkin anapara ve faiz ödemelerini yerine getirmek üzere anlaşırlar.
Swap işlemine neden olan hususlar nelerdir?
- Belirli dövizlere erişebilme yeteneği veya erişme güçlükleri
- Değişken faizli fon sağlayabilme yeteneğine karşın, sabit faizli fon sağlamada karşılaşılan sorunlar
- Belirli bir döviz üzerinden elde edilebilen ihracat ve diğer kredilerin varlığı ve farklı bir döviz cinsinden fon edinme zorunluluğu.
- Bazı piyasalarda erişilen vadelerin kısalığı
- Firmaların farklı finans piyasalarında farklı kredi değerliliklerine sahip olmaları
- Farklı finansal piyasalarda kurumsal ve yapısal farklılıkların bulunması
Swap’ın kullanım alanları nerelerdir?
- Aktif getiri oranlarını yükseltmek.
- Kaynak kullanım maliyetlerini düşürmek.
- Risk yönetimi.
- Arbitraj ve alım-satımıdır.
Genellikle swap işlemlerine taraf olan kuruluşlar hangileridir?
- Uluslararası kurumlar
- Merkez bankaları
- Çokuluslu şirketler
- Yerel yönetimler
- Uluslararası fonlar
- İhracatçı – İthalatçı kuruluşlar
- Bankalar
Swap işleminin avantajları nelerdir?
- Kredi arbitrajısayesinde işletmeler, fonlama maliyetlerini azaltabilir.
- İşletmelerde etkin aktif ve pasif yönetimi sağlar.
- Farklıpiyasalara erişim imkanı sağlar.
- Yeni kredi kullanma maliyetinin altında bir maliyetle yeni kaynaklara ulaşım imkanı sağlar.
- Farklı vadelerle sözleşme imkanı sağlar.
- Ticari sırları korumaya imkan verir.
- Üstlenilmişolan riskleri azaltıcı veya ortadan kaldırıcı etki yaratır.
Swap işleminin dezavantajları nelerdir?
- Kredi, faiz ve kur riski tamamen ortadan kalkmaz.
- Resmi ve organize bir piyasası bulunmamaktadır.
- Sözleşmelerin belirli bir standardı bulunmamaktadır.
Kaynak: HalkbanKOBİ