Borsa İstanbul Pay Piyasası’nda farklı sektörlerden şirketlerin payları, rüçhan hakkı kuponları, borsa yatırım fonları, varantlar ve sertifikalar işlem görmektedir. Borsa İstanbul Pay Piyasası yerli ve yabancı yatırımcılar için likit, şeffaf ve güvenli yatırım ortamı sağlamaktadır.
Pay Piyasası’nda işlemler elektronik alım satım sistemi aracılığıyla fiyat ve zaman önceliği kuralı baz alınarak “Sürekli Müzayede”, “Piyasa Yapıcılı Sürekli Müzayede” ve “Tek Fiyat” yöntemlerinde otomatik olarak gerçekleşmektedir. İşlemler biri sabah diğeri öğleden sonra olmak üzere iki ayrı seansta yapılmaktadır. Her iki seansın başında “Açılış Seansı” düzenlenmekte olup ikinci seansın sonunda ise ayrıca “Kapanış Seansı” düzenlenmektedir.
Borsa İstanbul üyeleri yatırımcılardan elektronik olarak topladıkları emirleri uzaktan erişim ağı üzerinden FIX Protokolü ve ExAPI mesajlaşma ara yüzü (ExAPI) aracılığıyla Borsa İstanbul’a göndermektedirler. Buna ilave olarak üye temsilcileri, alıcı ve satıcıların emirlerini Borsa İstanbul’da ve üye merkez ofislerinde bulunan işlem terminalleri aracılığı ile Elektronik Alım Satım Sistemi’ne girebilmektedirler.
Pay Piyasasında işlemler aşağıdaki pazarlarda gerçekleştirilmektedir:
Ulusal Pazar
Borsa İstanbul kotasyon şartlarını tümüyle karşılayan şirketler Ulusal Pazar’da işlem görmektedir.
Kurumsal Ürünler Pazarı
Menkul kıymet yatırım ortaklıkları, gayrimenkul yatırım ortaklıkları ve girişim sermayesi yatırım ortaklıkları payları ile borsa yatırım fonları katılma belgeleri, aracı kuruluş varantları ve sertifikalar kot içi pazar niteliğindeki Kurumsal Ürünler Pazarı’nda işlem görmektedir.
İkinci Ulusal Pazar
Küçük ve orta ölçekli şirketler, Ulusal Pazar’dan geçici veya sürekli olarak çıkartılan şirketler ile Ulusal Pazar için geçerli kotasyon ve işlem görme koşullarını sağlayamayan şirketler İkinci Ulusal Pazar’da işlem görmektedir.
Gözaltı Pazarı
Gözaltı Pazarı, belirli koşulların ortaya çıkması sonucunda, şirketlerin izleme ve inceleme kapsamına alınması durumlarında sürekli gözetim, denetim ve izleme ortamında, yatırımcıların devamlı ve zamanında bilgilendirilmesini sağlayacak önlemlerle birlikte payların Borsa İstanbul bünyesinde işlem görebileceği pazardır.
Birincil Piyasa
Pay ihraç eden şirketler (fon talep edenler) ile tasarruf sahiplerinin (fon arzedenler) doğrudan karşılaştıkları piyasadır. Pay Piyasası Sistemi aracılığıyla Borsada halka arz edilecek payların birincil piyasa işlemleri saat 10:30-12:00 arasında yapılmaktadır.
Toptan Satışlar Pazarı
Toptan Satışlar Pazarı, önceden alıcıları belirli olan veya olmayan, belirli bir miktarın üzerindeki pay işlemlerinin Borsa’da güven ve şeffaflık ortamında, organize bir piyasada gerçekleştirilmesini sağlamaktadır.
Rüçhan (Yeni Pay Alma) Hakkı Kupon İşlemleri
Payları Borsada işlem gören şirketlerin nakdi sermaye artışı yapmak üzere belirledikleri rüçhan hakkı kullanma süresi içinde, söz konusu payların üzerinde bulunan rüçhan haklarının alınıp satılması için, Borsaca belirlenecek süre içinde “R” özellik koduyla rüçhan hakkı kupon sıraları işleme açılır.
Rüçhan hakkı kuponları, Pay Piyasasında geçerli olan kurallarla işlem görür.
Serbest İşlem Platformu (SİP)
SPK’nın 3 Haziran 2011 tarih ve 17/519 sayılı kararı kapsamında; payları Borsa İstanbul’da işlem görmeyen halka açık şirketlerin finansal durumlarının ve halka açıklık yapılarının değerlendirilmesi sonucunda SPK kaydındaki bazı şirketlerin paylarının Borsamızda işlem görmesine karar verilmiştir. SPK tarafından belirlenen şirketlerle ilgili olarak Pay Piyasası bünyesinde SİP oluşturulmuştur. Söz konusu Platformun işleyiş usul ve esasları Borsamızın 30.12.2011tarih ve 386 sayılı Genelgesi ile düzenlenmiş ve işlemlere 10 Mayıs 2012 tarihinde başlanmıştır.
SİP’te işlemler, Pay Piyasası pazarlarındaki seans saatleri içinde gerçekleşir ve “tek fiyat yöntemi” uygulanır. SİP’te gün içinde 4 kez emir toplanarak fiyat belirlenir.
Şirket payları Platformda işlemlerin başlayacağı ilk gün, ilk seans serbest marj ile işlem görmeye başlar, işlem gerçekleşinceye kadar serbest marj uygulanır. İlk işlemin oluştuğu seansı izleyen seans, gerçekleşen işlemlerin ağırlıklı ortalama fiyatı üzerinden baz fiyat ve fiyat değişim sınırları hesaplanır ve uygulanır. Fiyat değişim sınırlarının hesaplanmasında kullanılacak fiyat marjı %10’dur.
SİP’te işlem gören paylar brüt takas uygulamasına tabidir. A-B-C gruplaması yoktur ve buradaki paylar açığa satışa ve kredili menkul kıymet işlemlerine konu edilemezler.
Kaynak: Borsa İstanbul