Enflasyon gelişimi: ılımlı tempoya geçişi anlatan model
Enflasyon için son 21 yılın gelişimine bakınca yıllık bazda durağan görülen değişimin içinde, aylık yukarı yönlü hareketlerin giderek sıklaştığını görmekteyiz. Bu hareketleri yıllık bazda söndürecek aylık düşük seviyeler görülmüş olsa da artık dalgalanma gösterecek yapının önü açılmış demektir: sebepleri farklı önceliklerle görülebilirse de gerçek değişmiyordu. Enflasyonda artış trendi Covid öncesi birkaç yıl öncesinde kendini giderek belli etmeye başlamıştı. Aylık izlerin, yıllık etkisi üzerine çalıştırdığımız modeli doğrulayacak vakalar belirtebiliriz: dalgalanmayı yukarı yönlü değiştirmeyecek gelişmeler grafik verilerde halen görülmektedir.
Bu süreci tersine çevirecek yol tasarımı da yine veriler üzerinden tarif edilebilir: bu yazının konusu değildir. Son 3 dönemde gelen aylık enflasyon %3 altında kalsa da bir oluşum için zemin gelişimi olarak görmek farklı modellere göre gerçekçi görülebilir. Sürdürülebilir başarısı olan modeller üzerinden de izlenebilecek kısa liste oluşturulabilir.
Oyun kurucu 2 aylık dönemler: Haziran – Temmuz
Modelimize göre aşağı yönlü dalgalanmalar oluşmadıkça yukarı sürprizler (!) görülmez: 2 yön arasında matematiksel ilişki vardır. O halde son yıllardaki yüksek enflasyona sebep geçmiş yıllar ve aylar tespit edilebilir mi? Haziran-temmuz ayları blok hareketi birkaç yıl boyunca negatif seyirde tutunurken, adeta geleceğin istikrarına işaret ediyor gibiydi: 2007 – 2012 6.-7. ay blok hareketinde enflasyon – % 0,7 civarında idi. Birkaç yılla devam eden bu durum modelimize göre yukarı yönlü hızlı atım ların önünü açıyordu.
Şöyle de düşünebiliriz: negatif yöndeki 2 aylık hareketler, diğer 10 ayın durağan halini bozmakta idi. Yılın küçük bir kısmının bu şekilde hareket etmesi elbette dikkat çekiciydi. Yeni modellerde bunun bozucu etkisi daha fazla dikkat çekiyor olabilirdi.
Bizim için aslında Temmuz 2005 negatif enflasyon yapısal değişimle ilgili çok erken de olsa öncünün öncüsü sinyal olarak görülebilirdi. O dönem, bugünkü modele göre rapor yazılacak olsaydı, geleceğe yönelik en önemli tespit senaryo çalışmaları üzerinden negatif enflasyon etkisi olacaktı.
İlk işaret ve blok hareketler üzerinden bugüne gelen yapının taşlarını bu şekilde görüyorduk, verileri dalgalanma üzerinden okuyorduk İleride devam edeceğiz ve sonraki ayların etkisi üzerine çalışacağız. Gelecek yıllar enflasyonu ortalama beklentiye göre gelişmemeye devam edecektir.
