Mahfi Eğilmez – 17.03.2013
Ölçümde kullanılan yöntem ve ülkelerin sıralanması
Birleşmiş Milletler her yıl bir İnsani Gelişmişlik Raporu (Human Development Report) yayınlıyor. Geçtiğimiz günlerde 2012 yılına ilişkin rapor yayınlandı.
İnsani gelişmişlik düzeyini belirlemek için 14 istatistik tabloya dayalı olarak belirlemeler yapılıyor. Bu veriler; kadın erkek eşitliği ölçümünden gelir dağılımı eşitsizliğine (Gini katsayısı), eğitimden sosyal bütünleşmeye, mal ve hizmetlerin uluslararası ticarete konu olmasından uluslar arası sermaye ve göçmen akımlarına, inovasyon ve teknolojiden çevreye, sağlıktan kaynak kullanımı üzerindeki etkiye kadar yayılan bir alanı kapsıyor. İnsani gelişmişlik sıralaması bu çeşitli verilerin bir arada ele alınmasıyla ortaya çıkıyor.
İnsani gelişmişlik endeksleri karşılaştırmasına 187 ülke dahil ediliyor. Bunların 47 adedi en üst derecede, 47 adedi yüksek derecede, 47 adedi orta derece, 46 adedi de düşük derecede insani gelişmişlik derecesine sahip ülke olarak belirlenmiş bulunuyor.
İnsani gelişmişlik karşılaştırmasının en üstünde Norveç yer alıyor. Onu sırasıyla Avustralya, ABD, Hollanda, Almanya, Yeni Zelanda, İrlanda, İsveç, İsviçre ve Japonya izliyorlar. Fransa 20, İngiltere 26 ve Yunanistan 29’uncu sırada bulunuyor. Sıralamanın en altında sondan yukarı doğru Mozambik, Çat, Burkina Faso, Mali, Eritre ve diğer Afrika ülkeleri yer alıyor.
Gelir dağılımı eşitsizliği karşılaştırması
Raporun uluslararası karşılaştırmalar açısından ilginç bir yanı da ülkelerin Gini katsayılarına yer vermiş olması. Buradan hareketle küresel sistemde gelir dağılımı adaletine hızlıca bir göz atmak mümkün. Ülkeleri sahip oldukları Gini, katsayısı bakımından sıralarsak küresel sistemin en iyi oranları olarak görünen 0.20 ile 0.30 arasında Gini katsayısına sahip olan ülkelerin şunlar olduğunu görüyoruz: Norveç, İsveç, Finlandiya, Almanya, Avusturya, Slovakya, Belarus, Bulgaristan, Romanya, Kazakistan, Ukrayna. Bunlar arasında Almanya ile Avusturya dışındaki ekonomilerin sosyal demokrasi uygulayan ya da geçmişte sosyalist sistemle yönetilen ülkeler olması dikkat çekiyor.
Gini katsayısının en kötü olduğu ya da gelir dağılımı açısından en adaletsiz olan ülkeler ve katsayıları şöyle: Seyşeller (0,66), Komoro (0,64) ve Namibya (0,64.)
Gini katsayısı bazı ülkelerde şöyle: ABD (0,41), Çin (0,43), Almanya (0,28), Yunanistan (0,34), Arjantin (0,45), Brezilya (0,55), Rusya (0,40), İtalya (0,36.)
Türkiye’nin Durumu
Türkiye, insani gelişmişlik endeksi sıralamasında 90. sırada yer alıyor. Yani en üst derecede insani gelişmişlik düzeyine sahip 47 ülkenin altında yer alan yüksek derecede insani gelişmişlik düzeyine sahip 47 ülkenin sondan beşinci sırasında. Türkiye’nin hemen altında Kolombiya, Sri Lanka, Cezayir, Tunus, hemen üstünde de Ekvator, St. Lucia, Ermenistan ve Jamaika yer alıyor.
Türkiye ile ilgili temel veriler şöyle:
Nüfus (milyon kişi): 74,5 (2030 beklentisi 86,7 milyon)
Nüfus artış hızı (2010 – 2015, %): 1,1
Doğumdan itibaren yaşam süresi beklentisi: 74,2
GSYH (GNI, milyar dolar): 991,7
Kişi başına gelir (GNI ölçümüyle, dolar): 13.701
Gelir dağılımı eşitsizliği (Gini katsayısı): 0,39
Ulusal fakirlik çizgisinin altındaki nüfus (%): 18,1
Okur – yazarlık oranı (%): 90,8
Eğitimde geçirilmesi beklenen süre: 12,9 yıl
Orta öğretimde kadın oranı (%): 26,7
Sağlık harcamaları / GSYH (SAGP, %): 5,1
Eğitim harcamaları / GSYH (SAGP, %): 2,9
Savunma harcamaları / GSYH (SAGP, %): 2,4
Toplam borç servisi / GSYH (SAGP, %): 8,0
Çalışma yaşamında kadınların oranı (%): 28,1
Genç işsizlerin oranı (%): 20,7
Ormanlık alan / Toplam ülke alanı (%): 14,7
Tarım alanı / Toplam ülke alanı (%): 50,6
Her 100 kişiden kaçı kişisel bilgisayara sahip? 6,4’ü
Her 100 kişiden kaçı internet kullanıcısı? 39,8’i
Her 100 kişiden kaçı telefon abonesi? 107,2’si
Bu tabloda en çarpıcı konu her 100 kişiden 107,2’sinin telefon abonesi ve her 100 kişiden 39,8’inin internet kullanıcısı olması. Yani bazılarında kişi başına birden fazla telefon aboneliği var.
Notlar:
GNI, Dünya Bankası’nın ulusal geliri ölçmekte kullandığı GSYH’ya benzer bir ölçüm yöntemi. Gross National Income’ın kısaltması.
Gini katsayısı gelir dağılımı eşitsizliğini ölçmekte kullanılan 0 ile 1 arasında değer alan bir katsayıdır. Katsayı sıfıra ne kadar yakınsa gelir dağılımında eşitliğe o kadar yaklaşılıyor, 1’e ne kadar yaklaşıyorsa gelir dağılımında eşitlikten o kadar uzaklaşılıyor demektir.
Ayrıntıları merak edenler için raporun linki:
http://reliefweb.int/report/world/human-development-report-2013-rise-south-human-progress-diverse-world