Mahfi Eğilmez – 22.08.2015
Sokak diliyle ekonomi dili arasındaki fark
Yanlış anlayıp yanlış kullandığımız ekonomik terimler arasında yatırım ve tasarruf en başta gelenlerdir. Bu iki terimin ekonomideki anlamlarıyla sokaktaki anlamları çok farklıdır. O kadar farklıdır ki birinin tasarruf dediğine öteki yatırım der.
Biriktirdiği parayı bir mevduat hesabı açarak bankaya yatıran kişi, eğer ekonomi eğitimi almamışsa yatırım yaptığını düşünür. Onun açısından getiri sağlayan bir şey yatırımdır. Aynı şekilde biriktirdiği parayla tahvil, bono veya hisse senedi, gayrimenkul, döviz, altın satın alan kişi de yatırım yaptığını kanısındadır. Çünkü bunların hepsinin bir getirisi vardır. İlk bakışta altının getirisi yok gibi görünse de değeri arttığı takdirde değer artışı bir getiri sağlar. Dövizin hem faiz getirisi vardır hem de altın gibi değer artışı getirisi olabilir. O nedenle sokaktaki kişi bunu da yatırım olarak değerlendirir. Özetle diyebiliriz ki sokaktaki kişi açısından yatırım, tasarrufların, gelir getirecek kaynaklara yönlendirilmesidir.
Oysa bu saydıklarımın hiçbiri ekonomi biliminde yatırım olarak sınıflandırılmaz. Ekonomi biliminde yatırım dediğimizde, bir dönemde elde edilen değerlerin bir bölümünün tüketilmeyerek gelecek dönemde o değerleri artırmak için yeniden üretime sokulması eylemini kastederiz. Bunu daha basit ifade edersek, elde kullanılabilir olan kaynakların (sermaye, emek, toprak, teşebbüs gücü gibi) bir ekonomide üretim kapasitesini artırmaya, yenilemeye yönelik olarak kullanılmasına yatırım denir. Örneğin bir üretim işletmesinin (fabrika olabilir) başkalarının tasarruf edip bankaya yatırdığı mevduatları bankadan kredi olarak alıp işletmeye yeni bir üretim bandı monte ederek üretim miktarını artırma çabası ekonomi anlamında yatırımdır. Çünkü bu eylem sonraki dönemlerde üretim kapasitesini artıracaktır. Aynı işletmenin yeni bir üretim bandı monte etmeyip mevcut bantlardan birisinin onarımını yaptırması da yatırım (yenileme, onarım yatırımı) kapsamına girer. Bu eylem belki üretim kapasitesi artışı sağlamaz ama üretim bandının arıza yapmasını ve dolayısıyla üretim düşüşünü önleyeceği için yatırım olarak değerlendirilir. .
Bankaya veya benzer finansal kurumlara yatırılmayan, mesela evde yastık altında saklanan veya altın satın alınarak evde saklanan değerler bunu yapan kişi açısından tasarruf sayılsa da ekonomi bilimi bunları tasarruf olarak görmez. Bir birikimin ekonomik anlamda tasarruf olarak kabul edilebilmesi için yine ekonomik anlamdaki yatırıma kaynak olabilecek bir formda olması gerekir. Bankadaki mevduat, kredi kullanmak isteyen bir başka kişi, kurum veya şirkete kaynak oluşturacağı için tasarruf olarak kabul edilir. Buna karşılık kişinin biriktirdiği parayla satın alıp evinde sakladığı döviz, altın vb kimsenin işine yaramayacağı, bir yatırım ya da üretim faaliyetinde kullanılamayacağı için ekonomi dilinde tasarruf olarak adlandırılmaz.
Yatırım, tasarruf ve tüketim eylemleri için örnekler:
| Eylem | Sokak dilinde | Ekonomi açısından |
| Para biriktirip evde saklamak | Tasarruf | Anlamsız |
| Döviz, altın alıp evde saklamak | Yatırım | Tüketim |
| Gayrimenkul satın almak | Yatırım | Tüketim |
| Yeni bir gayrimenkul inşa etmek | Yatırım | Yatırım |
| Tahvil, bono satın almak | Yatırım | Plsamna |
| Hisse senedi satın almak | Yatırım | Plasman |
| Birikmiş parayı bankaya yatırmak | Yatırım | Tasarruf |
| Eğitim için harcanan para | Tüketim | Beşeri yatırım |
| Bir üretim tesisi kurulması | Yatırım | Yatırım |
| Döviz hesabı açmak | Yatırım | Tasarruf |
| Eve yeni eşya almak | Yatırım | Tüketim |
| Sinemaya gitmek | ? | Tüketim |
| Otomobil satın almak | Tasarruf, yatırım | Tüketim |
| Otomobil fabrikası kurmak | Yatırım | Yatırım |