Yapısal Reformlar İçin Somut Örnekler

Mahfi Eğilmez – 01.09.2016

Yapısal reformlar üzerine birçok yazı yazdım. Bir bölümünde somut öneriler de sıraladım. Ama hala soruluyor bu soru. Ve hep somut örnek isteniyor benden. Ben de size yapısal reformların en somut örneklerini, Atatürk döneminde (1923 – 1938) Türkiye Cumhuriyetinde yapılan yapısal reformlardan örnekler sunmaya karar verdim.
Siyasal Alandaki Yapısal Reformlar

Cumhuriyet ilan edildi (1923.) Hilafet kaldırıldı (1924.) Laiklik bir cumhuriyet ilkesi olarak kabul edildi (1928.)

Eğitim Alanındaki Yapısal Reformlar

Tevhid-i Tedrisat (öğretim birliği) kabul edildi, ilköğretim zorunlu hale getirildi (1924.) Okullarda karma eğitime geçildi (1927.) Türk halkına okuma yazma öğretmek için millet mektepleri açıldı (1928 – 1936 yılları arasında 16 – 45 yaş arasında temel eğitim verilen kişi sayısı 3 milyonu buldu.) Türk harflerinin kabul ve uygulanması hakkında kanun yürürlüğe girdi (1928.)

Hukuk Alanındaki Yapısal Reformlar

Danıştay kuruldu (1925.) Türk Medeni Kanunu yürürlüğe girdi ve kadın – erkek eşitliğine geçildi (1926.) Kadınlar belediyelerde seçme ve seçilme hakkı kazandı (1930.) Kadınlar genel seçimlerde seçme ve seçilme hakkı kazandı (1934.)

Ekonomi Alanındaki Yapısal Reformlar

TC’nin kendi bastığı ilk madeni para tedavüle çıktı (1924.) Aşar vergisi kaldırıldı (1925.) Yabancı gemilere tanınan ayrıcalıklar kaldırıldı ve Kabotaj Kanunu uygulaması başladı (1926.) Anadolu Demiryolu Şirketi ve Haydarpaşa Limanı yabancılardan satın alınarak millileştirildi, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası kuruldu (1931.)

Sanayi Alanındaki Yapısal Reformlar

Demir ve Çelik sanayiinin kurulmasına ilişkin kanun çıkarıldı, Kayseri Uçak ve Motor fabrikası açıldı (Menderes hükümetince kapatılıncaya kadar bu fabrikada 112 savaş uçağı üretildi) (1926.) Uluslararası ölçü birimleri yürürlüğe girdi (1931.)

Kültür, Sanat ve Spor Alanındaki Yapısal Reformlar

Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası kuruldu (1924.) Topkapı Sarayı müze olarak ziyarete açıldı, Ankara’da Milli Sahne adıyla ilk tiyatro kuruldu, uluslararası saat ve takvim uygulamasına geçildi (1926.) Halkevleri açıldı (1932. 1951’de Menderes hükümeti tarafından kapatıldı.) Ankara’da Devlet Konservatuvarı açıldı (1936.)

Yapısal reformlar bunlardır. Filanca kanunun falanca maddesinin değiştirilmesiyle yapısal reform yapılmış olmaz. Belki iyi bir şey yapılmış olur ama her iyi şey yapısal reform değildir. Yapısal reform mutlak monarşiyi cumhuriyete dönüştürebilmektir, laikliğin ilke olarak kabul edilmesidir, eğitimin dinsel temelden bilimsel yapıya dönüştürülmesidir, dünyada pek az ülkede varken kadınlara eşit haklar verebilmektir, çiftçiyi ezen aşarın kaldırılmasıdır, uçak fabrikasını 1926 yılında kurabilmektir, halkevlerini açmak, devlet konservatuarını faaliyete geçirebilmektir.

Yapısal reformların en somut adımları Cumhuriyet’in ilk 15 yılında saklı. Başka yerlere bakmaya, yabancılara sorup öğrenmeye gerek yok. Çünkü onların çoğu bunları bizden öğrendi.

Biraz yakın tarihi ve Atatürk’ün yaptıklarını incelemek yapısal reformların ne olduğunu anlamak için yeter de artar bile.