Mahfi Eğilmez – 23.06.2017
Yabancı para mevduat hesapları büyük çoğunlukla yurtiçinde yerleşiklere (basitleştirmek için bunlara Türkler diyelim) ait bulunuyor. BDDK verilerine göre son bir ayda mevduat ve fon toplamı yüzde 1,3 artış gösterdiği halde yabancı para mevduatı yüzde 1,5 artış sergilemiş görünüyor. Türkler, TL güçlenip yabancı paralar zayıflarken döviz alıp DTH hesabı açıyorlar. Yurtdışında yerleşiklerin (basitleştirmek için bunlara da yabancılar diyelim) bir bölümü tahvil ve hisse senedi alıyor, bir bölümü de TL mevduat hesabı açıyor. Son bir ay içinde yabancıların hisse senedi, tahvil, bono stoku, piyasa fiyatı ve kur değişimlerinden arındırılmış olarak, 2,5 milyar USD artış göstermiş bulunuyor.
Özetle söylemek gerekirse son bir ayda yabancılar, döviz getirip bunları TL enstrümanlara yatırırken Türkler paralarını daha çok yabancı para mevduata yatırmış görünüyorlar. Bunun altında yatan nedeni inceleyelim. Burada aynı standart çerçevesinden olaya bakabilmek için yabancının da Türk’ün de parasını son bir ayda mevduata yatırdığını varsayacağız. İkinci olarak kurların alış satış kuru olarak farklılık göstermediğini varsayacağız (bütün işlemler için aynı varsayımı yapacağımız için bu basitleştirici varsayımlar hesapların sonuçlarını etkilemeyecek.)
İlk tablomuz kur tablosu. Bugün itibariyle 1 USD = 3,51 TL. Bir ay önce bu kur 1 USD = 3,57 TL idi. Bunları aşağıda gösterelim:
| Tarih | Kur | Kesinleşme / Beklenti |
| 23.05.2017 | 3,57 | Kesinleşti |
| 23.06.2017 | 3,51 | Kesinleşti |
İlk olarak bir yabancının Türkiye’ye 23.05.2017 tarihinde (bir ay önce) 100.000 USD getirdiğini, bunu aynı gün 3,57’lik kurla bozdurup TL’ye çevirdiğini ve eline geçen 357.000 TL’yi yıllık yüzde 12 net faizle bankaya TL mevduatı olarak ve bir ay vadeyle yatırdığını düşünelim. Aşağıdaki tablo bu durumu gösteriyor.
| Yabancı (USD – TL – USD) | 23.05.2017 | 23.06.2017 |
| Anapara (USD) | 100.000 | |
| TL Karşılığı | 357.000 | |
| Faiz (Yıllık Net) | 0,12 | |
| Faiz (1 Aylık Net) | 0,01 | |
| Faiz Geliri (TL) | 3.570 | |
| Anapara + Faiz (TL) | 360.570 | |
| Anapara + Faiz (USD) | 102.726 | |
| Kazanç USD | 2.726 | |
| ABD’de yıllık enflasyon | 0,015 | |
| ABD’de aylık enflasyon | 0,00125 | |
| Reel kazanç USD | 2.723 |
Tabloya göre bu yabancının 357.000 TL’yi 1 ay bankada tutması sonucu 23.06.2017 günü eline 3.570 TL faiz geliri geçecek. 1 ay sonunda yabancının anapara + faiz toplamı 360.570 TL edecek, bunu aynı gün 3,51’lik kurla USD’ye çevirdiğinde toplam parası 102.726 USD’ye eşit olacak. Bu parayı ABD’ye götürdüğünde, ABD’de aylık enflasyon çok düşük olduğundan, bir aylık enflasyon nedeniyle uğradığı ihmal edilebilir ölçüdeki satınalma gücü kaybını düşerse 2.723 USD reel kazanç sağlamış olacaktır.
Kuşkusuz bu işler her zaman böyle gitmiyor. Eğer bu dönemde TL, USD’ye karşı değer kaybetseydi yabancı yatırımcı duruma göre zararla veya daha düşük kazançla karşılaşmış olacaktı.
Birçok yabancı yatırımcının aynı dönemde Türkiye’ye geldiğini ve fazla miktarda fon getirdiğini düşünelim. Bu durumda döviz bollaşacağı için TL değer kazanacak demektir. Öyle olunca dövizi getirenler hem yüksek faizden hem de yukarıdaki örnekte olduğu gibi TL’nin değer kazanmasından çifte kazanç sağlayacaklar.
Gelelim aynı dönemde aynı miktar TL’yi bankaya yatıran bir Türk’ün kazancının ne olacağına Aşağıdaki tablo bu durumu özetliyor.
| Türk (TL) | 23.05.2017 | 23.06.2017 |
| Anapara (TL) | 357.000 | |
| Faiz (Yıllık Net) | 0,12 | |
| Faiz (1 Aylık Net) | 0,01 | |
| Faiz (7 Aylık Net) | ||
| Faiz Geliri (TL) | 3.570 | |
| Anapara + Faiz (TL) | 360.570 | |
| Kazanç TL | 3.570 | |
| Türkiye’de yıllık enflasyon | 0,1172 | |
| Türkiye’de 1 aylık enflasyon | 0,0098 | |
| Anapara + Faiz (TL) reel | 357.048 | |
| Reel Kazanç TL | 48 |
Tabloya göre bu Türk’ün bir ay sonundaki kazancı yabancıyla aynı tutarda yani 3.570 TL’dir. Buna karşılık anapara + faizin bir aylık Türkiye enflasyonu sonucu karşılaştığı satınalma gücü kaybını düşersek Türk’ün reel kazancı 48 TL’ye düşmektedir.
Şimdi de Türk yatırımcının elindeki parayı Türkiye’de yüzde 3 net faiz veren USD mevduat hesabına yatırdığını düşünelim. Aşağıdaki tablo bu durumu gösteriyor.
| Türk (TL – USD) | 23.05.2017 | 23.06.2017 |
| Anapara (TL) | 357.000 | |
| USD Karşılığı | 100.000 | |
| Faiz (Yıllık Net) | 0,03 | |
| Faiz (1 Aylık Net) | 0,003 | |
| Faiz Geliri (USD) | 250 | |
| Anapara + Faiz (USD) | 100.250 | |
| ABD’de yıllık enflasyon | 0,015 | |
| ABD’de 1 aylık enflasyon | 0,00125 | |
| Anapara + Faiz (USD) reel | 100.250 | |
| Reel Kazanç USD | 250 |
Tablodan görüleceği gibi Türk yatırımcı 357.000 TL’sini 23.05.2017’de 3,57 kurla USD’ye çevirip yüzde 3 net faizle USD mevduat hesabına yatırmakta ve bir ay sonunda 250 USD faiz geliri elde etmektedir. 1 ay sonra yani vade sonunda 1 USD = 3,51 TL olduğu için 250 USD’nin karşılığı (250 x 3,51=) 877,5 TL etmektedir.
357.000 TL’sini yüzde 12 yıllık net faizle 1 ay süreyle bankaya yatıran Türk yatırımcı eğer yılsonunda kurun bugünkünden yüksek olacağını ve enflasyonun da biraz düşmekle birlikte yüksek kalmaya devam edeceğini tahmin ederek parasını dövize yatırmayı tercih etmektedir. Bu nedenle yabancılar dövizleri getirip TL alır kuru düşürürken Türkler de ellerindeki TL ile döviz alıp kurun daha fazla düşmesini önlemektedir.