The Economist’te okuduğum bir makale, ülkemizde hala devam etmekte olan enflasyon ve döviz kuru üzerinden yapılan tartışmalara başka bir pencereden bakmamı sağladı. Onun için bugün size Big Mac Endeksi’nden bahsedeceğim. Önce biraz endeksin tarihçesine bakalım.
Yıl 1986… The Economist dergisi, para birimlerinin değerinin doğru seviyede olup olmadığını ya da en azından gerçeğe yakın seviyede olup olmadığını göstermenin farklı bir yolunu bulmuş. Ve bunu tüm vatandaşların anlayacağı bir dille öğretmek adına bir endeks geliştirmiş. “Big Mac Endeksi”…
Big Mac endeksi aslında bir tür satın alma gücü paritesi hesabına dayanıyor. Biraz daha detaylandıracak olursak; iki ülkenin para birimleri arasındaki döviz kuru oranının, spesifik bir ürünün fiyatının uzun vadede iki ülkede eşitleneceği bir değere gelebileceğini öngören bir teori Big Mac Endeksi. Hepimizin bildiği üzere, iki ülkenin parasının değer kaybı ya da kazancı bu iki ülke arasındaki döviz kurunu belirliyor.
Dolayısıyla, iki ülkedeki enflasyon oranlarının döviz kurlarına doğrudan etkisi oluyor. Enflasyon dünyada, tüketici fiyatları endeksi -yani manşet enflasyon-, üretici fiyatları endeksi -yani bir tür maliyet enflasyonu- ve satın alma gücü paritesi ne göre ölçülüyor.
En genel tanımıyla yukarıda ifade ettiğim bu endekslerden ilk ikisi yurtiçindeki tüketici ve üretici fiyatlarını ölçümlüyor. Son yıllarda ülkemizde çok da fazla kullanılmayan bir diğer ölçüt olan satın alma gücü paritesi (SAGP) ise, para birimlerinin satınalma gücünü eşitleyen bir değişim oranı olan SGP ile aynı mal ve hizmet sepetinin farklı ülkelerde satın alınabilmesi için gereken ulusal para tutarlarının birbirine oranını gösteriyor.
SAGP ve onun dayandığı SGP ile ilgili bilimsel çalışmalarda (ekonometrik analizlerde) bu oranların çoğunlukla gerçeklikle uyuşmadığına yer veriliyor. Bunun nedeni olarak ise, uluslararası tek fiyat teorisi, malların taşıma maliyeti, uluslararası mal ticaretinde hükümetlerce konulan çeşitli engeller gösteriliyor.
Bu saydığımız nedenlerden dolayı da, uluslararası fiyatlarda farklılıklar doğal olarak ortaya çıkıyor. Ayrıca döviz kurlarının fiyatlara geçişkenliği de genellikle ani bir şekilde değil, belli bir zaman dilimine yayılarak gerçekleştiği için farklılar derinleşebiliyor..
Yazının devamı için TIKLAYINIZ!