Mahfi Eğilmez – 30.12.2017
Türkiye’nin Toplam Brüt Dış Borç Stoku
2017 yılının ilk 9 ayının sonunda Türkiye’nin toplam brüt dış borç stoku 438 milyar Dolar. Bu borç stokunun 129,4 milyar Doları kamu kesimine, 704 milyon Doları TCMB’ye ve 307,9 milyar Doları da özel kesime ait bulunuyor. Aşağıdaki özet tablo bu durumu gösteriyor.
| Yıllar | Kamu | TCMB | Özel | Türkiye | GSYH Payı (%) |
| 1990 | 33.268 | 8.342 | 10.770 | 52.381 | 26,1 |
| 2002 | 64.533 | 22.003 | 43.066 | 129.601 | 54,8 |
| 90 – 02 Değişim (%) | 94,0 | 163,7 | 299,9 | 147,4 | |
| 2017 | 129.438 | 704 | 307.855 | 437.996 | 51,9 |
| 2002 – 17 Değişim (%) | 100,6 | -96,8 | 614,9 | 238,0 |
Tabloya göre 1990 yılında Türkiye’nin toplam brüt dış borç stoku 52,4 milyar Dolar ve bu borç stokunun GSYH’deki payı yüzde 26,1 imiş. 2002 yılında toplam brüt borç stoku 129,6 milyar Dolara yükselirken GSYH’deki payı da yüzde 54,8’e çıkmış. 2017 yılının ilk 9 ayının sonunda toplam brüt dış borçların miktarı yaklaşık 438 milyar Dolara yükselmesine karşın GSYH’deki payı yüzde 51,9’a gerilemiş. Demek ki bu dönemde GSYH artışı brüt dış borç yükü artışında daha hızlı olmuş.
Bu dönemler boyunca toplam brüt dış borç stoku içinde kamu kesimi, TCMB ve özel kesimin paylarında ortaya çıkan değişimi de aşağıdaki tabloda sunuyorum.
| Yıllar ve Toplamda Paylar (%) | Kamu | TCMB | Özel |
| 1990 | 63,5 | 15,9 | 20,6 |
| 2002 | 49,8 | 17,0 | 33,2 |
| 2017 | 29,6 | 0,2 | 70,3 |
Tablo bize kamu kesiminin 1990’dan 2017’ye giderken brüt dış borç stoku payının hızla azaldığını buna karşılık özel kesimin brüt dış borç stoku payının hızla yükseldiğini gösteriyor.
Borç Stokunun Döviz Kompozisyonu
2017 yılı itibariyle özel kesimin toplam brüt 308 milyar Dolar dolayındaki dış borç stokunun 157 milyar Dolarlık bölümü finansal kuruluşlara (ağırlıklı olarak bankalara) yaklaşık 151 milyar Dolarlık bölümü ise reel kesim kuruluşlarına ait bulunuyor.
Brüt dış borç stokunun döviz cinsleri itibariyle durumunu da aşağıdaki tablo gösteriyor.
| Döviz Cinsi | Milyon USD | Toplamdaki Paylar (%) |
| USD | 257.007 | 58,7 |
| Euro | 140.216 | 32,0 |
| Yen | 8.792 | 2,0 |
| SDR | 1.396 | 0,3 |
| TL | 25.982 | 5,9 |
| Diğer | 4.603 | 1,1 |
| Toplam Dış Borç Stoku | 437.996 | 100,0 |
Tabloya göre Türkiye’nin brüt dış borç stokunun döviz cinsinden dağılımında toplam dış borçların yüzde 59’u Dolar, yüzde 32’si de Euro üzerinden olduğu görülüyor. Bu tabloya bakılınca USD/TL kuru yükseldiğinde özel kesimin niçin sıkıntıya girdiğini anlamak zor olmasa gerekir.
Türkiye’nin Net Dış Borç Stoku
Buraya kadar Türkiye’nin brüt dış borç stoku üzerinde durduk. Bu stoktan bazı kalemlerin düşülerek net stokun hesaplanması gerekiyor. Bunu da aşağıdaki tabloda gösteriyorum.
| 2017 III Ç. | ||
| 1 | Türkiye Brüt Dış Borç Stoku | 437.996 |
| 2 | TCMB Dış Borç Stoku (-) | 704 |
| 3 | Bankacılık Kesimi Dış Borç Stoku (-) | 172.217 |
| 4 | Bankacılık Sektörü Hariç Dış Borç Stoku 1 – (2 + 3) | 265.075 |
| 5 | Parasal Yetkili Mevduat Bankaları Net Varlıkları | 3.285 |
| 6 | Katılım ve Yatırım Kalkınma Bankaları Net Varlıkları | -20.357 |
| 7 | Parasal Sektör Net Dış Varlıkları (5 + 6) | -17.072 |
| 8 | Türkiye Net Dış Borç Stoku (4 – 7) | 282.147 |
| 9 | Türkiye Net Dış Borç Stoku / GSYH (%) | 33,4 |
Tabloya göre 2017 yılı III. Çeyreği itibariyle Türkiye’nin 438 milyar Dolarlık brüt dış borç stokunun netleştirilmiş miktarı 282,1 milyar Dolara denk gelmektedir. Bir başka ifadeyle Türkiye’nin brüt dış borç stoku GSYH’nin yüzde 51,9’u iken net dış borç stoku GSYH’nin yüzde 33,4’üne denk gelmektedir.
Türkiye’nin 2018 Yılsonuna Kadar Dış Borç Ödeme Projeksiyonu
Türkiye’nin Kasım 2017’den itibaren bir yıl içinde (2018 yılı Kasım ayına kadar) yapacağı dış borç ödenmelerinin dökümü aşağıdaki tabloda yer alıyor.
| Dış Borç Ödeme Projeksiyonu | Milyon USD |
| KISA VADE | 23.590 |
| Kamu Kesimi | 5.251 |
| Özel Kesim | 18.339 |
| UZUN VADE | 79.006 |
| Kamu Kesimi | 15.774 |
| Özel Kesim | 63.232 |
| GENEL TOPLAM | 102.596 |
| Kamu Kesimi | 21.025 |
| Özel Kesim | 81.571 |
Tabloya göre Türkiye’nin önümüzdeki bir yıl içinde yapması gereken dış borç ödemelerinin toplamı 102,6 milyar Dolardır. Bu toplamın 21 milyar Dolarlık bölümü kamu kesimi, 81,6 milyar Dolarlık bölümü de özel kesim kuruluşları tarafından ödenecek olan dış borç anapara ve faiz ödemeleridir.
Ek: Türkiye’nin Dış Borç Stoku Ayrıntılı Tablo (1990 – 2017 III. Çeyrek) (Kaynak: Hazine Müsteşarlığı)
| Yıllar | Kamu | TCMB | Özel | Türkiye | GSYH Payı (%) |
| 1990 | 33.268 | 8.342 | 10.770 | 52.381 | 26,1 |
| 1991 | 35.280 | 7.215 | 11.128 | 53.623 | 26,7 |
| 1992 | 36.476 | 6.730 | 15.390 | 58.595 | 27,8 |
| 1993 | 39.640 | 7.293 | 23.579 | 70.512 | 29,6 |
| 1994 | 41.741 | 9.777 | 17.186 | 68.705 | 38,8 |
| 1995 | 42.003 | 12.171 | 21.774 | 75.948 | 33,6 |
| 1996 | 40.192 | 12.381 | 26.725 | 79.299 | 32,6 |
| 1997 | 39.068 | 11.765 | 33.523 | 84.356 | 33,2 |
| 1998 | 41.339 | 12.986 | 42.026 | 96.351 | 34,7 |
| 1999 | 44.107 | 11.006 | 48.011 | 103.123 | 40,7 |
| 2000 | 50.081 | 14.090 | 54.431 | 118.602 | 43,6 |
| 2001 | 47.129 | 24.351 | 42.112 | 113.592 | 56,5 |
| 2002 | 64.533 | 22.003 | 43.066 | 129.601 | 54,8 |
| 2003 | 70.844 | 24.373 | 48.956 | 144.172 | 45,9 |
| 2004 | 75.668 | 21.410 | 64.076 | 161.154 | 40,0 |
| 2005 | 70.411 | 15.425 | 84.939 | 170.775 | 34,2 |
| 2006 | 71.587 | 15.678 | 120.738 | 208.002 | 38,0 |
| 2007 | 73.525 | 15.801 | 160.599 | 249.925 | 36,9 |
| 2008 | 78.334 | 14.066 | 188.426 | 280.827 | 36,2 |
| 2009 | 83.513 | 13.162 | 172.071 | 268.747 | 41,5 |
| 2010 | 89.109 | 11.565 | 191.014 | 291.688 | 37,8 |
| 2011 | 94.279 | 9.334 | 200.130 | 303.743 | 36,5 |
| 2012 | 104.023 | 7.088 | 228.505 | 339.616 | 39,0 |
| 2013 | 115.945 | 5.234 | 268.700 | 389.879 | 41,0 |
| 2014 | 117.687 | 2.484 | 281.774 | 401.945 | 43,0 |
| 2015 | 113.145 | 1.327 | 281.940 | 396.412 | 46,0 |
| 2016 | 119.847 | 821 | 284.467 | 405.135 | 47,0 |
| 2017 | 129.438 | 704 | 307.855 | 437.996 | 51,9 |