Mahfi Eğilmez – 12.10.2017
Küresel kriz küresel bir borç artışı yarattı. Bütün dünyada borçlarda artış oldu. Aşağıda gelişmiş ülkelerden seçilmiş olanlar ve gelişmekte olan ülkelerden seçilmiş olanlarda 2006 ile 2016 arasında ortaya çıkan borç yükü artışını gösteren iki tablo sunuyorum (her iki tablo için de kaynak: IMF, Fiscal Monitor, October, 2017.)
Aşağıdaki tablo gelişmiş ekonomilerdeki durumu gösteriyor.
| ABD | Japonya | İngiltere | Fransa | İtalya | Kanada | G. Kore | |
| Kamu Kesimi 2006 | 64 | 184 | 41 | 64 | 103 | 70 | 29 |
| Kamu Kesimi 2016 | 107 | 239 | 89 | 96 | 133 | 92 | 38 |
| Hane halkları 2006 | 96 | 59 | 90 | 44 | 36 | 74 | 70 |
| Hane halkları 2016 | 79 | 57 | 88 | 57 | 42 | 101 | 93 |
| Reel Kesim 2006 | 65 | 100 | 79 | 56 | 67 | 76 | 83 |
| Reel Kesim 2016 | 72 | 92 | 73 | 72 | 71 | 102 | 100 |
| Toplam 2006 | 225 | 343 | 210 | 164 | 205 | 221 | 183 |
| Toplam 2016 | 259 | 388 | 250 | 226 | 246 | 295 | 232 |
| Toplamda Artış | 15,1 | 13,1 | 19,0 | 37,8 | 20,0 | 33,5 | 26,8 |
Tabloya göre küresel krizin borç yükünü en fazla artırdığı ekonomi Fransa olmuş. Onu Kanada ve Güney Kore izlemiş. Bu tabloya alınan 7 gelişmiş ülkede toplam borç yükünün yüzde 226 ile 388 arasında değiştiğine dikkat çekmekte yarar var. Borç yükü rekoru yüzde 388 ile Japonya’da bulunuyor. Yani Japonya’da toplam borç yükü GSYH’nin yüzde 388’ine denk geliyor. Güney Kore dışındaki gelişmiş ekonomilerde asıl artış kamu kesimi borç yükünde olmuş. Kanada’da reel kesimin de borç yükü önemli artış sergilemiş.
Aşağıdaki tablo gelişme yolundaki ekonomilerdeki durumu gösteriyor.
| Çin | Brezilya | Hindistan | Türkiye | G. Afrika | Endonezya | Rusya | |
| Kamu Kesimi 2006 | 25 | 66 | 77 | 45 | 31 | 36 | 10 |
| Kamu Kesimi 2016 | 44 | 78 | 70 | 28 | 52 | 28 | 16 |
| Hane halkları 2006 | 11 | 14 | 10 | 9 | 39 | 11 | 8 |
| Hane halkları 2016 | 44 | 23 | 10 | 18 | 35 | 17 | 16 |
| Reel Kesim 2006 | 105 | 39 | 38 | 27 | 33 | 14 | 32 |
| Reel Kesim 2016 | 165 | 44 | 45 | 67 | 37 | 23 | 52 |
| Toplam 2006 | 142 | 118 | 125 | 81 | 104 | 61 | 49 |
| Toplam 2016 | 254 | 145 | 125 | 113 | 124 | 68 | 84 |
| Toplamda Artış | 78,9 | 22,9 | 0,0 | 39,5 | 19,2 | 11,5 | 71,4 |
Tabloya göre Hindistan’da kamu kesimi borç yükü azalırken reel kesimin borç yükü artmış buna karşılık borç yükü toplamda değişmemiş. Toplamda artış rekoru yüzde 78,9 ile Çin’e ait bulunuyor. Çin’de hem kamu kesiminin hem hane halklarının hem de reel kesimin borç yükü ciddi artış sergilemiş. Çin’i yüzde 71,4 ile Rusya izliyor. Rusya’da da Çin’de olduğu gibi bütün alt kategorilerde artış var. Borç yükü artışında üçüncü sırada yüzde 39,5’luk artış oranıyla Türkiye yer alıyor. Türkiye’de kamu kesimi borç yükü düşerken hane halklarının ve reel kesimin borç yükü artmış görünüyor. Özellikle reel kesim borç yükü artışı önemli oranda olmuş.
Asıl büyük sorun gelişmiş ekonomilerde olmakla birlikte gelişme yolundaki ekonomilerde de borç yükü küresel krizle birlikte çok ciddi bir sorun haline gelmiş görünüyor. Dünya, küreselleşmeyle birlikte ekonomik ve finansal özgürlüğün sınırlarını aşırı biçimde zorlayarak hızlı büyüdü. Küresel kriz boyunca da para basarak büyümeye daha düşük düzeyde de olsa devam etti. Sonuçta karşımızda devasa bir borç yükü oluştu. Geçmişte borç yükü sorunları Latin Amerika borçları gibi bölgesel sorunlar olarak karşımıza çıkıyordu. Oysa şimdi neredeyse bütün dünya borçlu bulunuyor. Önümüzdeki dönem küresel sistemin çevreye zarar vermeden çözmesi gereken en önemli sorunların başında bu büyük borç yükü geliyor.