Senenin ilk yarısında küresel piyasalara ilişkin yorumlarımda eski ezberlerin bozularak, risk iştahındaki düşüşlerin ABD hazine kağıtları yerine büyük ölçüde altına giderek, rezerv para doları tehdit ettiğini ifade etmiştim. Bu durumun da gümrük tarifelerinden sonraki bir başka Trump hamlesini zorunlu kıldığını ve bu hamlenin de kuşkusuz doların rezerv para hükmüne ilişkin bir dizi küresel finansal zorluğu beraberinde getirebileceğini yine sözlerime eklemem gerek.
Daha önceki bir yazılarımda da değinmeye çalıştığım üzere dış ticaret açıklarını kapamak adına doların değerinin düşmesine ihtiyacı olan Trump’ın diğer taraftan da rezerv para olma şartını desteklemek adına ekonomi literatürüne de girmiş bir ikilemi mevcuttur. (Triffin paradoksu)
Altın rezervi tutma zorunluluğunun sona ermesi yani Bretton Woods Sistemi’nin rafa kalkmasıyla beraber, ABD için dolar basmanın maliyeti kolaylaşır ancak bu durumun da seneler sonra sistemin kendi kendini tahrip ettiği bir sürece evrilmesi kaçınılmazdı.
O halde sonsuza doğru genişleyen Fed bilançosu ve Trump’ın bu ay yasalaşan büyük, güzel yasa tasarısıyla kamu borçlarının daha da kabaracağı bir dolar evreninde dolara karşı önlem alan ülkelerle savaşacak yeni bir yasaya ihtiyaç vardı ki
- Merkez Bankası Dijital Para Birimi (CDBC), dolara karşı bir tehlike olarak görülür:
Merkez bankası dijital para birimi, bir merkez bankası tarafından desteklenen ve çıkarılan sanal para olarak tanımlanıyor. Dolayısıyla merkeziyetsiz olan kripto para birimlerinden net bir biçimde ayrışırken, ABD dolarına endeksli kripto para yerine milli parayı öne çıkarması ve ödeme sistemlerinde kullanımının yaygınlaşmasıyla finansal kapsayıcılığı arttırması, rezerv para doları tehdit eder nitelikte.
ABD merkezli düşünce kuruluşu Atlantic Council’in verilerine göre, Eylül 2024 itibarıyla küresel ekonominin yüzde 98’ini temsil eden 134 ülke ve para birimi birliği, merkez bankası dijital para birimine yönelik araştırma yürütüyor. ABD de Trump’ın Ocak ayında yasaklama kararına kadar bu ülkeler arasında bulunuyordu.
Merkez bankası dijital para birimi konusunda 66 ülke, geliştirme, pilot uygulama veya lansman aşamalarını içeren ileri keşif aşamasında bulunuyor. G20 ülkelerinin 13’ü halihazırda pilot aşamasında bulunurken, bu ülkeler arasında Brezilya, Japonya, Hindistan, Avustralya, Rusya ve Türkiye yer alıyor.
Tamamen kullanıma sokan ülkeler ise Nijerya (uyguladı ancak kendi para birimine güvensizlik nedeniyle başarılı olmadı. Büyük ölçüde dolar destekli sabit coinlere dönüş yaşandı), Bahamalar ve Jamaika…
Dolayısıyla bu hafta ABD’de Temsilciler Meclisi’nden geçirilmesi beklenen üç yasadan biri dijital parayı yasaklama yani Anti-CBDC yasası.
- Diğer bir adım; ABD dolarını güçlü tutmanın yolunu belirlemektir ve bunun için altın yerine geçecek yeni ve fakat dolar destekli bir enstrümanın yasal zemini hazırlanır.
Stabil ama kendisi yüksek spekülatif olan Sabit coin!
Yeni normalde Başkan Trump’ın marjinal kararlarından kaçan paranın hazine kağıtlarına gitmediği ancak büyük ölçüde senenin ilk yarısında altına ve çok volatil olarak kripto paralara gittiği biliniyor. Aşağıdaki grafiğe bakılacak olursa sene başından bu yana dominansı en yüksek kripto para BTC ile altının onsunun getirileri neredeyse aynı olmasına karşılık; biri gerçek bir güven, diğeri ise bol miktarda adrenalinle getiride buluşmuş durumdadırlar.
Buradan çıkarsamayla rezerv para doları destekleyecek enstrümanın da güvenilir olması ve yasallaşması istenir: Temsilciler Meclisi’nde onaylanan GENIUS Yasası, ABD’de sabit kripto paraların düzenlenmesine yönelik çerçeve oluşturmayı hedefliyor. Tasarı, Senatodan geçmiş durumda ve Meclis oylamasının ardından Başkan Donald Trump’ın imzasına sunulabilecek ilk büyük kripto yasası olma özelliğini taşıyor.
CLARITY Yasası ise ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC) ile Emtia Vadeli İşlemler Komisyonu (CFTC) arasında kripto varlık düzenlemeleriyle ilgili yetki paylaşımını netleştirerek, sektörde uzun süredir beklenen yasal boşlukları doldurmayı amaçlıyor.
Bu durum doların zaten sabit kripto paralar tarafından desteklenen hakimiyetini daha da baskın hale getirecektir. Dolaşımdaki sabit kripto paranın 250 milyar dolar tutarında olduğu ve bu yasaların geçmesi halinde de 2030’da 3,7 trilyon dolara yükselmesi bekleniyor. (Önceki tahmin 1,6 trilyon dolar)
Özetle Trump’ın finansal tarafa beklenenden hızlı odaklandığı ve yasanın uygulanması halinde küresel dolarizasyon riskini önemli ölçüde arttıracak bir sürece girdiğimiz söylenebilir. Ayrıca doların aşınan rezerv algısını sağlamlaştırmak adına yapılabilecekler, korkarım ki bununla da sınırlı kalmayacaktır.
Nazlı Sarp