Uzun zamandır piyasalar hakkında yazmıyorum, YouTube sohbetlerinde sorulsa da, kısa geçiyorum. Çünkü, “piyasaların” dünya, insanlık veya reel ekonomi hakkında hiç bir bilgi içermediğine inandım. Artık kimse bir çeyrekten ötesine bakmıyor. “Fed-AMB para basacak, hükümetler de bol bulamaç borçlanıp Covid-19’un ekonomik hasarını rahatlıkla finanse edecek” diye diye, tam anlamıyla bir balon oluştu.
Bu balon yılın son çeyreğinde sönecek diyemem, ama “riskli varlıklar” dediğimiz Wall Street’ten Türkiye’ye uzanan geniş mali enstrümanlar yelpazesi 2008 Büyük Finansal Krizi’nden bu yana en zor sınavına başladı. Piyasaların aşağıda sayacağım şoklara dayanamayıp göçmesi, kış resesyonunu derinleştirir ve uzatır. Hatta, çok kötümser senaryolarda global mali kriz bile tetikleyebilir.
Nedir bu şoklar? İlki Covid-19’da 2ci Dalganın tüm şiddetiyle kıyıya vurması. Profesyönel yatırımcılar aptal değil. Onlar da 2ci Dalgayı bekliyordu, ama iki nedenden dolayı aldırmıyordu. İlki hükümetler ekonomilerini hiç bir şartta yeniden kapatmayacaktı. İkincisi ise nasıl olsa aşı yoldaydı. Nitekim, geçen hafta önde giden 2 aşı deneyinin kamuya açıklanmayaan nedenlerle askıya alınması şok yarattı, fakat ardından Pfizer’in aşısı için gelecek ay acil onay başvurusu yapacağı öğrenilince, Cuma günü riskli varlıklar toparladı.
Pfizer “mucize formüle” ulaşmış olabilir mi? Emin değilim, ama hep vurguladım. Aşının Dünya Sağlık Örgütü, ABD’de FDA ve diğer ülkelerdeki muadillerince onaylanması, zorlu bir savaşın ilk safhası. Sonra üretim ve çok zahmetli bir dağıtım süreci var. Ek olarak, aşı çok geç kaldı. ABD’de günlük vaka sayısı 70 binlere yükselirken, Avrupa’da geçen hafta 1 milyon yeni vaka teşhis edildi. Fransa, Hollanda, İngiltere, Çek Cumhuriyeti ve Polonya’da karantina, tedrici sokağa çıkma yasakları ve sosyal mesafe kısıtlamaları ilan edildi. İşte, fon yöneticileri bunu beklemiyordu.
Avrupa’da başlayan kapanma dalgasının yayılması yanında, bir sorun daha var. Hercai ABD’de bile 2ci Mali Destek Paketi kadük oldu. AB’nin daha fazla bütçe desteği vermesi kolay değil. Zengin ülkeler verir, İtalya, İspanya, Yunanistan gibileri çok zorlanır altından kalkmakta.
İkinci şok dalgası ise ABD seçimleri olabilir. Fon yöneticileri Ağustos’a kadar Trump’ı satın alıyordu, şimdi ise Biden’a döndüler. Bence 4Ç2020 özelinde, seçimi kimin kazandığı önemli değil. Fakat, ya seçim gecesi ihtilaf çıkarsa? Dün itibarıyla 16 milyon Amerikalı oyunu erken kullanmıştı, postaya atılan oylar da cabası. Bunlar bir çok eyalette seçim gecesi sandıklar kapandıktan sonra tasnif ediliyor. ABD’de seçim sonuçlarının çok çabuk açıklanmasının önemli nedenlerinden biri, bir veri toplama merkezine bağlı otomatik oy verme makinaları. Ama, seçmenin önemli bölümü oyunu posta yoluyla ya da erken kullanınca, zaman alan fiziki tasnif devreye giriyor.
Yazının devamı için TIKLAYINIZ!