Cari işlemler açığı rakamları rekok düzeyde artış kaydetti. Yıllık artış yüde 247…
Cari açık hızlı arttı. Türkiye’nin cari işlemler açığı, 2010 yılında bir önceki yıla göre yüzde 247,1 artış gösterdi. 2009’da 13 milyar 991 milyon dolar olan cari açık, 2010 yılında 48 milyar 557 milyon dolara ulaştı.
Merkez Bankasının açıkladığı Ödemeler Dengesi Bilançosu’na göre, cari açık 2010 Aralık ayında ise bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 131,9 artarak, 7 milyar 529 milyon dolar oldu.
Dış ticaret açığının 2009 yılının Aralık ayına göre yüzde 107,5 oranında artarak 7 milyar 201 milyon dolara ulaşması cari açığın artışında etkili oldu. 2010 yılının tümüne bakıldığında cari açık, 2009 yılına göre yüzde 247,1 oranında artış göstererek 13 milyar 991 milyon dolardan 48 milyar 557 milyon dolara yükseldi.
DIŞ TİCARET DENGESİ
2009 yılında 24 milyar 850 milyon dolar açık veren ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret dengesi, 2010 yılında 56 milyar 320 milyon dolar tutarında açık verdi. Bu dönemde, 2009 yılına göre ihracat (FOB) gelirleri yüzde 11,5 oranında artarak 113 milyar 930 milyon dolara ve bavul ticareti gelirleri de yüzde 3,5 oranında artarak 4 milyar 951 milyon dolara yükselmişken, altın dahil ithalat (CIF) harcamaları yüzde 31,6 oranında artarak 185 milyar 493 milyon dolarna ulaştı. Parasal olmayan altın kalemi, 2010 yılının Ocak-Aralık döneminde 453 milyon dolar tutarında net çıkış kaydetmiştir. Aynı kalem 2009 yılı aynı döneminde 3 milyar 7 milyon dolar net giriş kaydetmişti.
HİZMET DENGESİ
2010 yılında turizm gelirleri 2009 yılına oranla yüzde 2,1 azalarak 20.807 milyon dolarna düşerken, turizm giderleri yüzde 16,4 artarak 4.826 milyon dolarna yükselmiştir. Bunun sonucunda 2010 yılında net turizm gelirlerinin 2009 yılının on iki aylık dönemine oranla yüzde 6,6 azalarak 15.981 milyon dolarna düştüğü gözlemlenmektedir.
Hizmetler başlığının diğer önemli bir kalemi olan taşımacılık kalemi, 2010 yılının on iki aylık döneminde 2009 yılına oranla yüzde 79,2 oranında azalarak 268 milyon dolar tutarında net giriş kaydetmiştir. Aynı dönem taşımacılık kalemi alt kalemler itibariyle incelendiğinde, navlun kalemindeki net çıkış 2009 yılı aynı dönemine oranla yüzde 81 artarak 2.729 milyon dolar olurken, diğer taşımacılık kaleminde gerçekleşen net giriş yüzde 7,1 oranında artışla 2.997 milyon dolar oldu.
Yurtiçinde yerleşik inşaat şirketlerinin yurtdışında gerçekleştirdikleri inşaat hizmetlerinden kaynaklanan net döviz girişi, 2010 yılında bir önceki yıla oranla yüzde 21,2 azalarak 859 milyon dolar oldu.
Yurtdışında yerleşik kişilerle gerçekleştirilen sigorta ve reasürans işlemlerine ilişkin verilerden oluşan sigorta hizmetleri kalemindeki net çıkış, 2010 yılının on iki aylık döneminde 2009 yılının aynı dönemine oranla yüzde 7,6 azalarak 487 milyon dolar oldu.
Bu gelişmeler sonucunda, 2009 yılının Ocak-Aralık döneminde toplam 16.749 milyon dolar fazla veren Hizmetler Dengesi kalemi, 2010 yılının aynı döneminde yüzde 15,2 azalışla 14.208 milyon dolar fazla verdi.
GELİR DENGESİ
Ücret ödemeleri ve yatırım geliri kalemlerinden oluşan gelir dengesi kalemi, 2010 yılında bir önceki yıla oranla yüzde 4,6 azalarak 7.816 milyon dolar net çıkış kaydetti. Yatırım geliri kaleminin altında yer alan doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları ve faizlerden oluşan diğer yatırımlarda gerçekleşen net çıkışlar, sırasıyla 2.852 milyon, 491 milyon ve 4.343 milyon dolar oldu.
2010 yılı uzun ve kısa vadeli kredilere ilişkin faiz giderleri, 2009 yılına oranla yüzde 25,6 azalarak 5.437 milyon dolar olarak gerçekleşti.
CARİ TRANSFER
Cari transferler kalemi, 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde yüzde 40,4 oranında azalarak 1.371 milyon dolar giriş kaydetti. Alt kalemler itibariyle, bu dönemde Genel Hükümet kalemi 563 milyon dolar, diğer sektörler kalemi altında yer alan işçi gelirleri de 829 milyon dolar giriş kaydetti.
SERMAYE VE FİNANS HESAPLARI
Sermaye Hesabı’nın altına yeni bir kalem olarak ilave edilen Türkiye’deki spor kulüplerinin yurtdışı bonservis bedellerinin kaydedildiği üretilmeyen ve finansal olmayan varlıklar, 2010 yılında 34 milyon dolar net gider kaydetmiştir. Aynı kalem 2009 yılında 42 milyon dolar net gider kaydetmişti. Öte yandan, 2009 yılı Ocak-Aralık döneminde 8.965 milyon dolar net sermaye girişi gerçekleşen finans hesaplarında, 2010 yılının aynı döneminde 44.263 milyon dolar tutarında net giriş olmuştur. Finans hesapları altında gözlemlenen başlıca gelişmeler aşağıda özetleniyor:
DOĞRUDAN YATIRIM
Doğrudan yatırımlar kalemi altında, Türkiye’deki yabancı sermayeli şirketlerin yurtdışındaki ortaklarından kullandıkları kredileri ve yurtdışında yerleşik kişilerin Türkiye’de gerçekleştirdikleri gayrimenkul alımlarını da içeren yurtdışında yerleşik kişilerin yurtiçinde yaptıkları net yatırımlar, 2009 yılında 8.409 milyon ABD doları olarak gerçekleşmişken 2010 yılında yüzde 5,8 artışla 8.899 milyon dolar oldu. Alt kalemler itibariyle incelendiğinde, yurtdışında yerleşik kişilerin Türkiye’de gerçekleştirdikleri net gayrimenkul alımlarının 2009 yılına oranla yüzde 40 artarak 2.494 milyon dolarna ulaştığı görülürken, Türkiye’deki yabancı sermayeli şirketlerin yurtdışındaki ortaklarından kullandıkları kredileri yansıtan diğer sermaye kaleminde 180 milyon dolar net kredi kullanımı gerçekleşti.
Yurtiçinde yerleşik kişilerin yurtdışında yaptıkları net yatırımlarla ilgili olarak, 2009 yılında net 1.553 milyon dolar tutarında yatırım yapılmışken 2010 yılında yapılan yatırım miktarı 1.777 milyon dolarna yükselmiştir. Sonuç itibariyle, doğrudan yatırımlar kaleminde 2010 yılının Ocak-Aralık döneminde gerçekleşen net sermaye girişi, 2009 yılının aynı dönemine oranla yüzde 3,9 artarak 7.122 milyon dolar oldu.
PORTFÖY YATIRIMLARI
2009 yılının on iki aylık döneminde 227 milyon dolar net sermaye girişi olan portföy yatırımlarında 2010 yılının aynı döneminde 16.259 milyon dolar tutarı net giriş gerçekleşti.
Alt kalemler itibariyle incelendiğinde, varlıklar başlığı altında, yurtiçinde yerleşik kişilerin yurtdışında menkul değer alım-satımları ile ilgili olarak, 2010 yılının on iki aylık döneminde 3.326 milyon dolar tutarında net alım yapılmıştır. Aynı veri ile ilgili olarak
2009 yılında 2.711 milyon dolar net alım yapıldı.
Portföy yatırımları kaleminin yükümlülükler bölümü altında, yurtdışında yerleşik kişilerin hisse senedi piyasasında Aralık ayında yaptığı 785 milyon dolar tutarında net satıma rağmen Ocak-Aralık döneminde toplam 3.468 milyon dolar net alım gerçekleştirdiği görülmüştür.
Genel Hükümet, yurtdışında gerçekleştirilen tahvil ihracı yoluyla 2010 yılında 4.082 milyon dolar tutarında net borçlanma gerçekleştirmiştir. Öte yandan devlet iç borçlanma senetleri piyasasında yurtdışı yerleşik kişilerce Aralık ayında yapılan 453 milyon dolar tutarındaki net alımla birlikte Ocak-Aralık döneminde toplam 10.715 milyon dolar tutarında net alım gerçekleştirildi.
Bankacılık sektörü ile diğer sektörün yurtiçinde gerçekleştirdiği tahvil ihraçları ile ilgili olarak, yurtdışı yerleşik kişilerce Ocak-Aralık döneminde sırasıyla 112 milyon ve 18 milyon dolar net alım yapıldığı görüldü.
DİĞER YATIRIMLAR
Ticari ve nakit krediler ile mevduatlardan oluşan bu kalemde 2009 yılında 1.993 milyon dolar net giriş gerçekleşmişken, 2010 yılında bu rakam 33.681 milyon dolar oldu.
VARLIKLAR
Bu bölümde yer alan ticari kredilerde, ihracat karşılığı yurtdışına açılan kredilerle ilgili olarak, 2009 yılının on iki aylık döneminde 1.410 milyon dolar tutarında net kredi açılmışken, 2010 yılının aynı döneminde açılan net kredi miktarı 1.292 milyon ABD doları olmuştur. Öte yandan, nakit kredilerde 2009 yılı ve 2010 yılının Ocak-Aralık döneminde yurtdışında yerleşik kişilere sırasıyla 282 milyon ve 481 milyon dolar tutarında net kredi açılmıştır.
Daha önce varlıklar başlığı altında yapılacağı duyurulan revizyon çerçevesinde, 2008 yılından başlamak üzere bankaların döviz varlıkları kalemi kaldırılarak efektif ve mevduat kalemi oluşturulmuş bu kaleme bankaların yurtdışı muhabiri nezdindeki yabancı para mevduatları ve yurtdışında tuttukları Türk Lirası mevduatları ile diğer sektörlerin yurtdışındaki mevduat varlıkları kaydedilmeye başlanmıştır.
Yapılan bu değişiklik neticesinde, bankaların yurtdışında sahip oldukları yabancı para ve Türk Lirası cinsinden efektif ve döviz mevcutları, 2010 yılının Ocak-Aralık döneminde 13.711 milyon ABD doları tutarında azalma göstermiştir. Aynı kalem 2009 yılının aynı döneminde 6.684 milyon dolar azalma kaydetmişti. Öte yandan, daha önce diğer varlıklar kalemi altında gösterilen ancak efektif ve mevduat kalemi altındaki diğer sektörlerde gösterilmeye başlanan diğer sektörlerin yurtdışındaki mevduat varlıkları, Uluslararası Ödemeler Bankası (BIS) tarafından yayımlanan 2010 yılının 3. çeyrek verilerinin dahil edilmesiyle Ocak-Eylül döneminde 2.877 milyon dolar artış gösterdi.
YÜKÜMLÜLÜKLER
2009 yılının Ocak-Aralık döneminde 8.992 milyon dolar azalış gözlemlenen yükümlülükler kaleminde 2010 yılının aynı döneminde 24.659 milyon dolar artış oldu.
Alt kalemler itibariyle incelendiğinde, ithalat karşılığı sağlanan ticari krediler kaleminde 2010 yılında 2.111 milyon dolar net kullanım kaydedilmiştir. Aynı kalemde 2009 yılında 1.095 milyon ABD doları net geri ödeme gerçekleşmişti. Krediler kalemi incelendiğinde ise Uluslararası Para Fonu kredileriyle ilgili olarak Genel Hükümet, Aralık ayında gerçekleşen 359 milyon dolar geri ödeme ile birlikte 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde 2.159 milyon dolar net geri ödeme gerçekleştirmiş söz konusu on iki aylık dönemde yurtdışı piyasalar ve diğer uluslararası kuruluşlardan sağlanan uzun vadeli kredilerle ilgili olarak 3.492 milyon dolar net kullanım yapmıştır. Bunun yanı sıra, yurtdışından sağlanmış olan kredilerle ilgili olarak, 2010 yılında bankacılık sektörü 13.047 milyon dolar net kullanım, diğer sektörler ise 6.191 milyon dolar net geri ödeme gerçekleştirmiştir. Aynı sektörler, 2009 yılında sırasıyla 4.472 milyon dolar ve 10.375 milyon dolar net geri ödeme kaydetti.
Yurtdışında yerleşik işilerce Merkez Bankası ile yurtiçinde yerleşik bankalarda tutulan mevduat hesaplarından oluşan mevduatlar kaleminde, 2009 yılında 4.085 milyon dolar net giriş gerçekleşmişken, 2010 yılında 13.894 milyon dolar tutarında net giriş gözlemlenmiştir. Daha önce bankaların yabancı para ve Türk Lirası cinsinden efektif ve döviz yükümlülüklerinin kaydedildiği bankalar/yurtdışı bankalar kalemine yabancı ve Türk Lirası olarak iki alt kalem eklenmiştir. Buna göre, yurtdışı bankaların yurtiçinde sahip oldukları yabancı para mevduatları 2010 yılında 5.769 milyon ABD doları artmışken, Türk Lirası mevduatları da 8.370 milyon dolar artış kaydetti.
REZERV VARLIKLAR
Finans hesaplarının son kalemi olan rezerv varlıkların içinde bulunan resmi rezervler, 2010 yılının Ocak-Aralık döneminde 12.799 milyon dolar artış göstermişken, bir önceki yılın aynı döneminde 111 milyon dolar artış kaydetti.
Kaynak: Habertürk